تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 288 |
تعداد مقالات | 2,974 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,940,241 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,159,390 |
خوانش بیشمتنی از جایگاه حیوانات در نگارههای نبرد رخش و شیر در قرن دهم هجری | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 8، شماره 21، شهریور 1400، صفحه 36-51 اصل مقاله (2.45 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2021.4295.1455 | ||
نویسندگان | ||
عفت السادات افضل طوسی* 1؛ مهدیس مهاجری2 | ||
1دانشیار گروه ارتباط تصویری دانشگاه الزهراء(س) | ||
2دانشگاه الزهرا | ||
چکیده | ||
رابطه آثار ادبی و هنری همواره مسئلهای مهم در تحلیل آثار هنری به شمار آمده است. این مقاله در نظر دارد ارتباط متن و تصویر در نگارههای نبرد رخش و شیر را به کمک بیشمتنیت بررسی کند. نبرد رخش و شیر در خان اول رستم اتفاق میافتد و در طی آن رخش، اسب رستم نقش قهرمان را ایفا کرده است و به تنهایی شیر را از بین میبرد. در این خان نقش حیوانات برجسته است و تنها شخصیت انسانی نگاره در خواب است. پرسش اصلی این مقاله این است که چه نوع تغییرات بیشمتنی در تصویرگری صحنه نبرد رخش و شیر وجود دارد؟ برای پاسخ به این پرسش نقش حیوانات در نگارههای نبرد رخش و شیر در قرن دهم مورد توجه قرار گرفته است. برای این بررسی بیشمتنیت ژرار ژنت انتخاب شده است. ژنت از مهمترین نظریهپردازان بیشمتنیت در قرن بیستم است. او در بیشمتنیت به ارتباط یک متن با متن قبل از خود میپردازد. ژنت در تبدیل یک نظام نشانهای به نوع دیگر آن دو گونه همانگونی(تقلید) و تراگونی(تغییر) رامطرح میکند. در این پژوهش که با روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و شیوه کار توصیفی و تحلیلی انجام شده است این فرضیه مورد توجه گرفته است که هنرمند سنتی برای تصویر کردن روایت نبرد رخش و شیر، خود را ملزم به رعایت تمام عناصر داستانی ندیده و با وجود تبعیت از نوشتار، دست به تغییر متن زده است. نتیجه تحقیق نشان میدهد نگارگر با گونههای همانگونی و تراگونی (کاهش، افزایش و جابجایی) اقدام به تغییر دادن عناصر تصویری و نیز روایت داستانی کرده است و در نتیجه خلاقیت هنرمند، آثاری با ویژگیهای جدید خلق شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
بیشمتنیت؛ نبرد رخش و شیر؛ ژرار ژنت؛ شاهنامه | ||
مراجع | ||
آقاخانی بیژنی، محمود؛ طغیانی، اسحاق؛ محمدی فشارکی، محسن. (1397). «بررسی و تحلیل نمادشناسی نگارههای هفتخوان رستم». متنپژوهی ادبی، شماره 77، 134ـ 211. آموزگار، ژاله. (1393). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت. اتینگهاوزن، ریچارد. (1357). قالیچههای شیری فارس. مترجمان: پرویز تناولی و سیروس پرهام، تهران: سازمان جشن هنر. احمدی، بابک. (1370). ساختار و تأویل متن (نشانهشناسی و ساختارگرایی). تهران: مرکز. استیونز، سر راجر؛ منصور، چهرازی. (1383). «دیدارکنندگان اروپایی از ایران عصر صفوی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 77 و 78، 53ـ 38. افضلطوسی، عفتالسادات. (1396). طبیعت در هنر باستان. تهران: دانشگاه الزهرا. ایوتادیه، ژان. (1390). نقد ادبی در قرن بیستم. مترجم: مهشید نونهالی، تهران: نیلوفر. بیدختی، محمدعلی؛ نخعی، مهلا؛ تسلیمی، نصرالله (1397). «تطبیق عنصر نوشتار و تصویر در شاهنامه بایسنقری کاخموزه گلستان با تکیه بر رویکرد بینامتنیت». نگارینه هنر اسلامی، دوره پنجم، شماره 15، 86- 71. پورداوود، ابراهیم. (1377). یشتها. جلد 1 و 2، تهران: اساطیر. خطیبی ابوالفضل. (1392). «کهنترین تصویر رستم و رخش او در نقاشیهای پنجکنت». بخارا، شماره 95 و 96، 135ـ 122. ذوالفقاری، حسن. (1398). باورهای عامیانه مردم ایران. با همکاری علیاکبر شیری، تهران: چشمه. سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر. (1397).[m1] [A2] راهنمای نظریه ادبی معاصر. مترجم: عباس مخبر، تهران: طرح نو. طالبپور، فریده؛ پرهام، ماندانا. (1388). «جایگاه اسب در هنر ایران باستان». جلوه هنر، شماره 28، 51ـ 5. طاهری، صدرالدین. (1391). «کهنالگوی شیر در ایران، میانرودان و مصر باستان». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 49، [m3] [A4] 7-22. طاهری، علیرضا. (1388). «سیر و طبقهبندی اژدها در نگارگری ایرانی». مطالعات هنراسلامی، شماره 10، 22ـ 7. علیپور، رضا؛ شیخزاده، مرجان. (1395). «نمادشناسی نگاره "رستم خفته و نبرد رخش و شیر" از منظر خرد و اسطوره». پیکره، شماره 9 و10، 79ـ 69. فردوسی، ابوالقاسم. (1369). شاهنامه فردوسی. بهتصحیح ژول مول، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی. کزازی، میرجلالالدین. (1388). «رخش و آذرگشسپ». [m5] [A6] متن پژوهی ادبی، دوره سیزدهم، شماره 41، 48- 41. کنگرانی، منیژه. (1398). «بازنمایی عکس در تصویرگریهای ابوتراب غفاری در روزنامه شرف با رویکرد بیشمتنی». فرهنگستان هنر، شماره 18 ، 39ـ 5. ماهوان، فاطمه. (1398). «بررسی نگارههای گذر سیاوش از آتش بر اساس نظریه بیشمتنی ژرار ژنت». ادب حماسی، شماره 27، 218ـ 191. محمدزاده، فرشته؛ یاحقی، محمدجعفر؛ نامورمطلق، بهمن؛ عباسی، جواد. (1396). «تحلیل چگونگی بازتاب گونههای بینامتنی با شاهنامه در تاریخ نوشتههای سلسلهای بر مبنای بینامتنیّت ژرار ژنت». ادب حماسی، سال سیزدهم، شماره 23، 161ـ 137. نامورمطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت: مطالعه روابط یک متن با دیگر متنها». شناخت، شماره 56، 98ـ 83. ــــــــــــــــ . (1394).[m7] [A8] درآمدی بر بینامتنیت، نظریهها و کاربردها. تهران: سخن. نصر اصفهانی، محمدرضا؛ جعفری، طیبه. (1388). «اکنون زین سپس هفتخوان آورم... رویکردی روانشناختی به هفتخوان رستم، و اسفندیار». پژوهشهای عرفانی (گوهرگویا)، شماره 3 ، 156- 133. هال، جیمز. (1390). فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. مترجم: رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر. یزدانپناه، مریم؛ کاتب، فاطمه؛ دادور، ابوالقاسم. (1396). «بررسی آثار نقاش هندی، آبانیندرانات تاگور و پیشمتنهای آثار با توجه به نظریه بیشمتنیت ژرار ژنت». مطالعات شبهقاره، شماره 9، 157ـ 137. Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the Second Degree. University of Nebraska Press.
Mirenayat Sayyed Ali, Soofastaei Elaheh. (2015). Gerard Genette and the Categorization of Textual Transcendence, Mediterranean Journal of Social Sciences MCSER Publishing, Rome-Italy, v 6, n 5. pp 533- 537, accessDoi:10.5901/mjss.2015.v6n5p533
پایگاههای اینترنتی https://artsandculture.google.com
https://www.britishmuseum.org
https://www.alamy.com
https://www.britishmuseum.org
https://gundeshapur.wordpress
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 450 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 664 |