پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 301 |
| تعداد مقالات | 3,173 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,211,846 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,305 |
مطالعه تحلیلی و آیکونوگرافیک کهن الگوهای تزئینی نخستین کتیبه احداثی- روایی معماری اسلامی ایران، در گنبدخانه مجموعه شیخ جام | ||
| نگارینه هنر اسلامی | ||
| دوره 9، شماره 24، بهمن 1401، صفحه 43-57 اصل مقاله (1.39 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.5233.1600 | ||
| نویسندگان | ||
| فرامرز صابرمقدم1؛ هائیده خمسه* 2؛ محمد مرتضایی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تخصصی باستان شناسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام در شهر تربت جام، در زمرۀ آثار فاخر معماری ایرانی، در طول زمان یکی از کانون های عمده عرفان و تصوف در شرق ایران و سرزمین خراسان بوده است. بنیان های این مجموعه با نظر ارادت یا مصلحت های مذهبی و حکومتی، در طول زمان و از سده هفتم هجری تا دوره قاجار، پیرامون حظیره شیخ احمد جام(441 تا536 هـ.ق) از عارفان خراسانی قرن پنجم و ششم هجری شکل گرفته و آیینه‌ای تمام نما از هنر ایرانی-اسلامی را به نمایش گذاشته است. در میان بناهای این مجموعه، گنبدخانه به لحاظ تمرکزگرایی در ایجاد تزئینات و وجود کتیبه ای با مضمون احداثی- روایی از دوره « ملوک آل کرت هرات»، مقارن با عصر حاکمان ایلخانی، از جایگاه مطالعاتی خاصی برخوردار است که هدف نگارندگان از این پژوهش بررسی، تحلیل و تبیین جامع این کتیبه به منظور دستیابی به گاه‌نگاری معماری، شناخت بیشتر بنای گنبدخانه از نظر دوره‌های ساختمانی و تفسیر هنری الگوهای تزئینی این اثر بوده است. بر مبنای این تحقیقات، کتیبه سرتاسری گنبدخانه از معدود نگاشته های نادر و تاریخی «آل کرت» است که در مقایسه با مضامین کتیبه های هم دوره با توجه به نوع نوشتار، سلسله مراتب تاریخی، روایت گونه بودن و از نظر معناشناسی و مفهوم، نخستین کتیبه شناسایی شده احداثی در معماری اسلامی ایران با ماهیت تاریخی-روایی است. پژوهش پیش رو برای پاسخ به این سوالات صورت گرفته است :(1) متن کتیبه حاوی چه مضامین تاریخی، سیاسی، مذهبی و احداثی مهمی است؟ (2) کدام کهن الگوهای ایرانی-اسلامی در تزئین این کتیبه قابل بررسی است؟ شیوه تحقیقات در این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و تطبیقی علاوه بر مطالعات اسنادی و میدانی، کاربرد روش آیکونوگرافیک، به منظور بررسی کهن الگوهای آرایه‌ای به عنوان بخشی از مؤلفه فرهنگی و تدقیق در آفرینش‌های هنری و بهره گیری از آنالیزهای آزمایشگاهی به منظور تعیین ماهیت رنگ‌های به کار رفته در کتیبه گنبدخانه و تغییرات و تأثیرات شیمیایی در آنها بوده است. نتیجه پژوهش این واقعیت را اثبات نمود، کتیبه گنبدخانه علاوه بر کاربرد تزئینی در این بنا، شامل پیام‌های سیاسی، مذهبی، تاریخ اولیه بنیان در قالب رمزگونه و روایتی از بانیان تجدید معماری این بنا است که زمینه ها و حاشیه آن با کهن الگوهایی برگرفته از هنر ایرانی، تزئین شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیکونوگرافی کتیبه گنبدخانه"؛ کتیبه مادر و فرزند(دو ردیفی)"؛ گنبدخانه مجموعه شیخ جام"؛ مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام"؛ "؛ ملوک آل کرت" | ||
| مراجع | ||
|
-اسفزاری، معین الدین محمدزمچی(1338)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه الهرات، مصحح محمد کاظم امام، دانشگاه تهران.
-اشپولر، برتولد(1351)، تاریخ مغول، مترجم محمود میرآفتاب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-افضل الملک، غلام‌حسین خان (1302ق)، کُراسه المعی، نسخه خطی، جلد اول، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
- اقبال چهری، محمد و دیگران(1394)، «تحلیلی بر هویت پلاکهای گچی، شکار شاهی از چال ترخان-عشق آباد»، مطالعات باستانشناسی، دوره7، ش1، بهار و تابستان 1394، 65-84
-اقبال، عباس(1384)، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران، امیرکبیر.
-بوزجانی، درویشعلی(1345)، روضه الریاحین، به کوشش حشمت مؤید، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- پنجه باشی، الهه. دولاب، فاطمه(1396)، «مطالعه نقش برجسته های گیاهی سیراف در دوره ساسانی»، جلوه هنر، س9، ش2، 21-38.
-تقی زاده، عالمه و علیمحمدی اردکانی، جواد (1396)، «بررسی و تحلیل نوشتار(کتیبه نگاری به مثابه رسانه تبلیغاتی در معماری ایران»، فصلنامه نگره، شماره41، ص81-93
-حافظ ابرو(1389)، تاریخ سلاطین کرت، تصحیح میر هاشم محدث، چاپ اول،تهران، مرکز پژوهش میراث مکتوب.
-حمزه وی، یاسر و فرشاد مؤذنی(1392)، «آرایه های معماری اتاق مقبره بنای تاریخی پیر بکران و کتیبه پنهان در آن»، دو فصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، دوره جدید، سال نخست، شماره10، ص1-11.
-خاکباز الوندیان، الهه(1391). « آرایه های تزئینی بقعه سید رکن الدین یزد شاهکار هنر و معماری مذهبی دوره آل مظفر»، مطالعات هنر اسلامی، ش17،45-60
-خانیکوف، نیکولای ولادیمیر(1375). سفرنامه خانیکوف، ترجمه اقدس یغمایی و ابوالقاسم بیگناه، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
-خیبری، محمدرضا(1391). «جلوهای از هنر تزئینی اسلامی بقعه سید شمس الدین یزد»، ماهنامه کتاب ماه هنر، پیاپی173،34-42.
-دانشدوست، یعقوب(1364)، «نکاتی درباره مقاله مجموعه تاریخی تربت جام»، اثر شماره10و11، ص58-76.
-رکن الدوله، محمد تقی میرزا(1356). سفرنامه رکن الدوله به سرخس، تهران، سحر.
-رهبر، مهدی(1376). «کاوشهای باستانشناسی بندیان»، گزارشهای باستانشناسی، ش1، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 9-32
- ستارزاده،ملیحه(1389). سلجوقیان، تهران، سمت.
- سجستانی،سلیمان بن اشعث ابوداود(بی تا). سنن ابی داود، ج4، بیروت، دارالکتاب العربی.
-صابرمقدم، فرامرز.(1383)، مجموعه معماری آرامگاهی شیخ احمد جام، ، چاپ اول، مشهد، سنبله
--صالحی کاخکی، احمد. عزیزپور، شادابه(1391)، «تأملی در کتیبهها و نقوش مسجد جامع زواره»، نامه باستان شناسی، ش2، دوره دوم، 97-120
-عبدی، ناهید(1390)، درآمدی بر آیکونولوژی-نظریه ها و کاربردها، تهران، نشر سخن.
- گزارش مستند نگاری،آنالیز رنگ ها واستحکام بخشی نقاشی های ضلع شمالی گنبدخانه مزارشیخ احمدجام- بهاروتابستان1386، اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری خراسان رضوی، منتشرنشده.
- گلمبک، لیزا(1364)، «دوره های ساختمانی مجموعه تاریخی تربت شیخ جام»، ترجمه باقر شیرازی، اثر شماره10و11، ص16-57.
-لباف خانیکی، میثم(1398)، «مطالعه تطبیقی گچبری های نویافته قلعه دختر بازه هور و گچبری های بندیان درگز»، آفرین نامه نکوداشت مهدی رهبر، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
-مبینی، مهتاب. شافعی، آزاده(1394)، نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی(با تاکید بر نقوش برجسته و فلزکاری)، جلوه هنر، ش14، 45-64
- مجتبوی،حسین(1389)، هرات درعهدتیموریان، چاپ اول، دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور، مرندیز.
-مکی نژاد، مهدی(1397)، «ساختار و ویژگی کتیبه های کوفی تزئینی(گلدار و گره دار) در دوره سلجوقی»، فصلنامه نگره، شماره46،ص17-27
-موسوی زنجانی، سید ابراهیم(1413ق)، عقائد الإمامیة الإثنی عشریة، ج3، موسسه اعلمی، بیروت
- مولوی،عبدالحمید(1354). فصل جام، تهران، انتشارات انجمن آثارملی.
- مهدی زاده، مهدی(1384)، فرهنگنامه واژگان معماری سنتی و کاربرد آن در زبان و ادبیات فارسی، مشهد، انتشارات سخن گستر.
-- نظام الملک (1340)، سیرالملوک(سیاستنامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، بنگاه ترجمه ونشرکتاب
- یوسف اهل، جلال الدین(1358). فرائدغیاثی،جلدیکم، تهران، بنیادفرهنگ ایران.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 560 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 442 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب