
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,773 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,294 |
بررسی آرایه های معماری گنبد علویان همدان | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
مقاله 1، دوره 3، شماره 9، فروردین 1395، صفحه 4-21 اصل مقاله (4.63 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2016.722 | ||
نویسندگان | ||
رضا نظری ارشد* 1؛ علی زارعی2 | ||
1استادیار گروه باستا نشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان | ||
2استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند | ||
چکیده | ||
چکیده آرایه ها و تزیینات وابسته به معماری در هنر و معماری اسلامی و ایرانی از جایگاه والا و شاخصی برخوردار هستند. شکوه و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی، به تزیین و آرایه های آن بستگی دارد. تزییناتی چون آجرکاری، گچ بری، کاشی کاری، کتیبه نگاری و... در تمامی ادوار اسلامی رواج داشته و در هر دوره ای با امکانات و تحولات مختلف آن روزگاران پیش رفته است. هنرمندان مسلمان با بهر هگیری از انواع نقوش، نظیر نقوش و طرح های هندسی، گیاهی، کتیبه و دیگر نقش مایه های تزیینی بر روی انواع مصالح ساختمانی، به معماری ایران اهمیت و غنای ویژه بخشید هاند. آثار به جای مانده از هنرهای تزیینی در ابنیه دوران اسلامی، به ویژه در اماکن مذهبی نظیر آرامگاه ها، دارای روحیات منحصر به فرد و ژرفای تجسمی خاصی هستند. یادمان شکوهمند گنبد علویان از جمله آثار و بناهای ارزشمند بازمانده از دوره سلجوقی در شهر همدان است که به دلیل کاربست تزیینات و آرایه های مختلف معماری از قبیل آجرکاری، گچبری و کتیبه نگاری در آن، به گنجینه ای پربار از آثار تزیینی معماری اسلامی بدل گردیده است. در این نوشتار به معرفی، بررسی و تحلیل انواع مختلف این آرایه ها و نقش مایه های تزیینی به کاررفته در این بنا پرداخته شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
سلجوقیان؛ همدان؛ گنبد علویان؛ آرایه های معماری؛ نقش مایه های تزیینی | ||
مراجع | ||
## آیوازیان، سیمون. (1376)« نقش آجر در هویت معماری ایران»،در تزیینات وابسته به معماری ایران دوره اسلامی.گردآورنده:محمدیوسف کیانی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. ## اتینگهاوزن، ریچارد و اُلگ گرابر. (1382 ). هنر و معماری اسلامی( 1). (یعقوب آژند، مترجم). تهران: سمت. ## احمدی، حسین، شکفته، عاطفه و عودباشی، امید. ( 1389 ). تزیینات معماری عهد سلجوقی و تاثیرات آن بر ماندگاری فرهنگی آ نها در ادوار تاریخی بعدی. تهران: پژوهشگاه هنر و ارتباطات.پژوهشکده هنرهای سنتی اسلامی. ## اذکایی، پرویز. ( 1380 ). همدا ننامه: بیست مقاله درباره مادستان همدان: نشر مادستان. ## اذکایی، پرویز. ( 1367 ). فرمانروایان گمنام. تهران: بنیادموقوفات دکتر محمود افشاریزدی. ## انصاری، جمال. انصاری، جمال.(1365)، «گچ بری دوره ساسانی و تأثیر آن در هنرهای اسلامی»، فصلنامه هنر، شماره 13، 373-318. ## پوپ، آرتور.(1387)، «آذینهای معماری»، ترجمه نوشیندخت نفیسی، در مجموعة «سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز»، زیر نظر؛ آرتور پوپ و فیلیس اکرمن، ویرایش و ترجمه زیرنظر؛ سیروس پرهام، جلد سوم، تهران، علمی و فرهنگی. ## پوپ، آرتور.(1373)، معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدریافشار، تهران، فرهنگان. ## جوادی، شهره.(1382)، ظهور رنگ در تزیینات خارجی بنا، مجموعه مقالات اولین همایش هنر اسلامی، به اهتمام دکتر محمد خزایی، تهران، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. ## حاتم، غلامعلی.(1379)، معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقیان، تهران، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی. ## حاتم، غلامعلی.(1382)، «هنر گچبری» در مجموعه مقالات اولین همایش هنر اسلامی، به اهتمام دکتر محمد خزایی، تهران، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. ## حمیدی، بهرام و محمد خزایی.(1390)، «معرفی و بررسی تزیینات گچبری مسجد حیدریه قزوین»، کتاب ماه هنر، ش 155، 111-102. ## حمیدی، بهرام.(1390). «آرایههای تزیینی گچبری دوره سلجوقی»، کتاب ماه هنر، ش 151، 93-88. ## خزایی، محمد.(1389)، «نقش تزیینات در هنر ایران»، کتاب ماه هنر، ش 150. ## خزایی، محمد و محمدقسیم حسینی.(1389)، «آرایههای تزیینی بقعه امامزاده اسماعیل (ع) قم»، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، سال ششم، شماره دوازدهم، 112-99. ## دادور، ابوالقاسم و نصرتالملوک(بیتا) مصباحاردکانی(1385)، «بررسی نقوش و شیوة تزیین توپی گچی تهآجری در بناهای دوره سلجوقی و ایلخانی»، مجله هنرهای زیبا، شماره 26، 92-85. ## دانشوری، عباس.(1390)، مقابر برجی سدههای میانی ایران: مطالعهای نگارهشناختی، ترجمه جواد نیستانی و زهره ذوالفقارکندری، تهران، سمت. ## دیماند، موریس.(1383)، راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه عبدا... فریار، تهران، علمی و فرهنگی. ## رضالو، رضا، یحیی آیرملو و اسدالله میرزاآقاجانی.(1392)، «مطالعة سیر تحول نقوش چلیپایی در تزیینات معماری دوران اسلامی ایران و زیباییشناسی و نمادشناسی آن»، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دورة 18، شمارة 1، 24-15. ## رشوند، زینب.(1391)، «تبیین مفاهیم تزیینات هندسی آجرکاری معماری سلجوقی»، کتاب ماه هنر، ش 163، 91-86. ## رفیعی، احمدرضا و علیاصغر شیرازی.(1386)، «هنر دوره سلجوقی: پیوند هنر و علوم»، فصلنامه تحلیلی- پژوهشی نگره، شماره 5، 119-107. ## زمانی، عباس.(1390)، تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی، تهران، اساطیر. ## سجادی، علی.(1374)، «هنر گچبری در معماری اسلامی ایران»، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، ش 25، 214-194. ## ـــــــ ، ـــ .(1375)، سیر تحول محراب، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور. ## سمسار، محمدحسن.(1377)، «اسلیمی»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، جلد هشتم. ## شکفته، عاطفه، حسین احمدی و امید عودباشی.(1394)، «تزیینات آجرکاری سلجوقی و تداوم آن در تزیینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی»، فصلنامة پژوهشهای معماری اسلامی، سال سوم، ش 6، 105-84. ## طاووسی، محمود و فریبا آزادی.(1385)، «کیمیای آجر و نقش در گنبد خاگی مسجد جامع اصفهان»، دو فصلنامه مدرس هنر، دوره 1، شماره 1، 44-29. ## کاتلی، مارگریتا و لویی هامبی.(1376)، «هنر سلجوقی و خوارزمی»، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نشر مولی. ## کیانی، محمدیوسف.(1374)، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، تهران، سمت. لاله، هایده.(1377)، «مقبره سامانیان در بخارا»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، جلد هشتم. ## محمدحسن، زکی.(1368)، صنایع ایران بعد از اسلام، ترجمة محمدعلی خلیلی، تهران، اقبال. ## محمدحسن، زکی.(1388)، هنر ایران در روزگار اسلامی، ترجمة محمدابراهیم اقلیدی، تهران، صدای معاصر. ## محیط طباطبایی، محمد.(1318)، گنبد علویان، مجلة آموزش و پرورش، سال نهم، ش2، 38-30. ## مصطفوی، محمدتقی.(1381)، هگمتانه: آثار تاریخی همدان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چ دوم. ## مکارمشیرازی، ناصر و دیگران.(1368)، تفسیر نمونه، دوره 27 جلدی، قم، انتشارات دارالکتاب اسلامی. ## مکینژاد، مهدی.(1388)، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: تزیینات معماری، تهران، سمت. ## موسویحاجی، سیدرسول و مازیار نیکبَر.(1393)، هنرهای کاربردی دورة اسلامی، تهران، سمت. ## نظریارشد، رضا.(1384)، «بناهای آرامگاهی شهر همدان در دوران اسلامی»، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، 345-324. ## نظریارشد، رضا.(1391)، «نگاهی نو به یادمان تاریخی- معماری گنبد علویان همدان بر اساس مطالعات باستانشناختی»، گزارشهای باستانشناختی8، مجموعه مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران: حوزة غرب، کرمانشاه 1385، پژوهشکده باستانشناسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، 200-167. ## نظریارشد، رضا.(1392)، بررسی و تحلیل باستانشناختی بناهای آرامگاهی دوران سلجوقی و ایلخانی استان همدان، رساله دکتری، گروه باستانشناسی و تاریخ، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.## نوربخش، حمیدرضا و شکیبا صفدریان.(1382)، «نقوش تزیینی گنبد علویان همدان»، همدان، مرکز اسناد و کتابخانه سازمان میراث فرهنگی. ## ورجاوندناصری، پرویز.(1366)، «آجرکاری» در معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده: محمدیوسف کیانی، تهران، سازمان جهاد دانشگاهی. ## وولف، هانس.(1388)، «صنایع دستی کهن ایران»، ترجمه سیروس ابراهیمزاده، تهران، علمی و فرهنگی. ## ویلبر، دونالد و لیزا گلمبک.(1374)، معماری تیموری در ایران و توران، ترجمه محمدیوسف کیانی و کرامتا... افسر، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور. ## ویلبر، دونالد.(1365)، معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانیان، ترجمه عبدا...فریار، تهران، علمی و فرهنگی، چ دوم. ## هیلنبراند، رابرت.(1383)، معماری اسلامی: کارکرد، شکل و معنا، ترجمه باقر آیتا...زادهشیرازی، تهران، روزنه. ## 1- Herzfeld, Ernst, (1922), “Die Gumbadhi Alawiyyan und die Baukunst der Ilkhane in Iran” Avolume of oriental studies presented to prof .E.G.Browne, ed .T.w.Arnold and R.A.Nicholson, Cambridge. ## 2- Shani, Raya, (1994), “stucco Decoration in the Gunbad-i Alawiyan at Hamadan” the Art of the saljuqs in iran and Anatolia, proccedings of a symposium held in Edinburgh in 1982, ed. R. Hillenbrand, mazda, Malibu, California. ## 3- Shani, Raya, (1996), “A monumental manifestation of the shi’ite faith in Late Twelfth- century Iran-The case of the Gunbad-i Alawiyyan, Hamadan”, oxford university press. ## 4- Petersen, A. (2002). “Dictionary of Islamic Architecture”, New York: Routledge. ## 5- Pope, A. (1934). “The Historic Significance of Stucco Decoration in Persian Architecture”, The Art Bulletin, Vol. 16, No. 4 (Dec., 1934), pp. 321-332 ## | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,520 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,196 |