سفال گونه نقاشی زیر لعاب با استناد به کتاب عرایس الجواهر و نفایس الاطایب

شاطری, میترا; حیدری, زهرا

doi:10.22077/nia.2015.646

دانشگاه بیرجند

تعداد نشریات	21
تعداد شماره‌ها	334
تعداد مقالات	3,477
تعداد مشاهده مقاله	4,116,794
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	2,870,125

	سفال گونه نقاشی زیر لعاب با استناد به کتاب عرایس الجواهر و نفایس الاطایب
نگارینه هنر اسلامی
مقاله 3، دوره 2، شماره 7.8، آذر 1394، صفحه 30-41 اصل مقاله (591.97 K)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2015.646
نویسندگان
میترا شاطری¹؛ زهرا حیدری^* ²
¹استادیار، دانشگاه شهرکرد
²کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
چکیده
عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، نام کتابی است که در سال 700 ه. ق توسط ابوالقاسم عبدالله کاشانی نوشته شد ه است. گرچه موضوع اصلی این کتاب، انواع سن گهای قیمتی و نیم هقیمتی و عطریات است؛ اما به واسطه آنکه نویسنده کتاب، خود از خاندان ابوطاهر از خاندان های سفالگر شهیر کاشان طی سد ههای میانه به ویژه سد ههای 6 و 7 ه. ق بوده است، فصل آخر کتاب خود را به توضیحاتی در مورد صنعت کاشیگری اختصاص داد هاست. به همین دلیل مطالب و نوشتههای وی از اهمیت و اعتبار ویژ های در میان پژوهشگران این عرصه برخوردار است. یکی از فناوریهایی که ابوالقاسم کاشانی در کتاب خود بدان اشاره نمود هاست، فناوری نقاشی زیر لعاب است. در نوشتار یاد شده وی به مواد مورد نیاز جهت ساخت خمیر و لعاب اینگونه از سفال به تفصیل اشاره کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و مطالعه این سند ارزشمند و تطبیق اطلاعات ارائه شده در آن با مطالعات نوین باستا نشناسی در این حوزه ارائه شده است و سعی در پاسخگویی به سوالاتی همچون: سفالگران کاشانی مواد مورد نیاز برای تولید سفا لگونه نقاشی زیر لعاب را از کجا تهیه می کرده اند؟ و یا براساس مکتوبات این رساله، این گونه سفال در سد ههای میانه چه دسته بندی هایی در میان سفالگران کاشانی داشت هاست؟ همچنین چه میزان تطابق میان مواد یاد شده در تولید سفال نقاشی زیر لعاب در رساله کاشانی با آزمایشات صورت گرفته توسط میسون روی نمونه های موجود این گونه سفال وجود دارد؟ داشته است. اطلاعات این پژوهش به شیوه ی یافته اندوزی و از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده و روش تحقیق مورد استفاده نیز توصیفی- تاریخی و تطبیقی بود هاست. بررسیها در مجموع حاکی از آن است که کاشان یکی از مهمترین مراکز عمده تولید سفال نقاشی زیر لعاب بوده و مواد لازم برای سفال از مناطق اطراف این شهر به راحتی تهیه می شده است و سفالگران کاشانی در سده های 6 و 7 ه. ق این گونه سفال را به دو شیوه منقش سفیدبوم و منقش سبزبوم تولید میک‌رد ه اند و این دو شیوه با فناوری هایی که امروزه در میان پژوهشگران با نامهای «نقاشی لاجوردی و سیاه روی زمینه سفید» و سفال«قلم مشکی » شناخته شد هاست، مطابق م یباشد. همچنین آزمایشات صورت گرفته روی سفالهای بدست آمده از این سده ها که توسط میسون انجام شده، تطابق نسبی در مواد تشکی لدهنده خمیره و عدم تطابق در مواد لعاب ذکر شده در رساله کاشانی را نشان می دهد.
کلیدواژه‌ها
نقاشی زیرلعاب؛ ابوالقاسم عبدالله کاشانی؛ عرای سالجواهر و نفایس الاطایب؛ سفال نقاشی زیرلعاب؛ سفال قلم مشکی

مراجع
• پوپ، آرتور. ( 1387 ). سیری در هنر ایران از دوران پیش ازتاریخ تا امروز. جلد چهارم، زیر نظر آرتور پوپ، )نجف دریابندری و دیگران، مترجم(. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. • توحیدی، فایق. ( 1382 ). فن و هنر سفالگری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها )سمت(. • تمدن، ملیحه و حسین سرپولکی. (1385). « سفال گِلابه ای بررسی کاربرد گِلابه یا پوشش گِلی در تاریخ سفالگری ایران »، گلستان هنر، شماره 3، 70 - 54 . • حموی، یاقوت.( 1380 ). معجم البلدان، (علینقی منزوی، مترجم). تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور. • کاشانی، ابوالقاسم عبدالله. ( 1386 ). عرایس الجواهر و نفایس الاطایب. به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات المعی. • کامبخش فرد، سی فالله. ( 1379 ). سفال و سفالگری در ایران: از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر. تهران: انتشارات ققنوس. • گروبه، ارنست.( 1384 ). سفال اسلامی. گردآوری ناصر خلیلی، (فرناز حایری، مترجم). تهران: نشر کارنگ. • متین، مهران و مهدی محمدی.( 1387 ). مزرد؛ اسپینل کرومیت در فناوری سرامی کهای سنتی ایران، نخستین همایش فناوری های بومی ایران، تهران: انجمن فناوری های بومی ایران، دانشگاه صنعتی شریف. • موسوی بجنوردی، کاظم.( 1390 ). دایره المعارف بزرگ اسلامی. جلد اول، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. • مومن خانی، کامبیز. (1379). « بررسی اشکال و نقوش تزیینی سفال و آثار فلزی ایران در دوره سلجوقی »، پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس. • میش مست نهی، مسلم و محمد مرتضوی. (1390). «1390 سیر تحول،بررسی تاریخی و طبقه بندی کاش یهای زیر لعابی در ایران »، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. شماره 46 ، 46 - 35 . • Allan, James Wilson. (1973). Abu’l-Qasim’s Treatise on Ceramics. Iran, vol. XI, p.p. 111-121. • Cooper, Emmanuel. (2000). Ten Thousand Years of Pottery. London: the British Museum Press. •Fehervari, Geza. (1973). Islamic Pottery a Comprehensive Study Based on the Barlow Collection. London: Faber and Faber Limited 3 Queen Square London WCI. • Keblow Bernsted, Anne Marie. (2003). Early Islamic Pottery Materials and Techniques. London: Archetype Publications Ltd. • Lane, Arthur. (1971). Later Islamic Pottery Persia, Syria. Egypt, Turkey, London, Faber and Faber3 Queen Square. • Mason, Robert. (2004). Shine Like The Sun Luster Painted and Associated Pottery From The Medieval Middle East. Mazda Publishers in Association With Royal Ontario Museum. • Soucek, P. P. “ABU’L-QĀSEM ʿABDALLĀH KĀŠĀNĪ,” Encyclopædia Iranica, I/4, p.p. 362-363. • (www.asia.si.edu/collections/results.cfm?group=islamic) •(http://images.rom.on.ca/public/index.php?function=browse&action=selected&tbl=aa&filter=aa_coll&- fid=18&sid=&ccid)
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,663 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,788

نماد الکترونیک

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب

پیوندهای مفید

آمار

سفال گونه نقاشی زیر لعاب با استناد به کتاب عرایس الجواهر و نفایس الاطایب

• پوپ، آرتور. ( 1387 ). سیری در هنر ایران از دوران پیش ازتاریخ تا امروز. جلد چهارم، زیر نظر آرتور پوپ، )نجف دریابندری و دیگران، مترجم(. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

• توحیدی، فایق. ( 1382 ). فن و هنر سفالگری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها )سمت(.

• تمدن، ملیحه و حسین سرپولکی. (1385). « سفال گِلابه ای بررسی کاربرد گِلابه یا پوشش گِلی در تاریخ سفالگری ایران »، گلستان هنر، شماره 3، 70 - 54 .

• حموی، یاقوت.( 1380 ). معجم البلدان، (علینقی منزوی، مترجم). تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.

• کاشانی، ابوالقاسم عبدالله. ( 1386 ). عرایس الجواهر و نفایسالاطایب. به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات المعی.

• کامبخش فرد، سی فالله. ( 1379 ). سفال و سفالگری در ایران: از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر. تهران: انتشارات ققنوس.

• گروبه، ارنست.( 1384 ). سفال اسلامی. گردآوری ناصر خلیلی، (فرناز حایری، مترجم). تهران: نشر کارنگ.

• موسوی بجنوردی، کاظم.( 1390 ). دایره المعارف بزرگ اسلامی. جلد اول، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

• مومن خانی، کامبیز. (1379). « بررسی اشکال و نقوش تزیینی سفال و آثار فلزی ایران در دوره سلجوقی »، پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس.

• میش مست نهی، مسلم و محمد مرتضوی. (1390). «1390 سیر تحول،بررسی تاریخی و طبقه بندی کاش یهای زیر لعابی در ایران »، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. شماره 46 ، 46 - 35 .

• Allan, James Wilson. (1973). Abu’l-Qasim’s Treatise onCeramics. Iran, vol. XI, p.p. 111-121.

• Cooper, Emmanuel. (2000). Ten Thousand Years of Pottery. London: the British Museum Press.

•Fehervari, Geza. (1973). Islamic Pottery a Comprehensive Study Based on the Barlow Collection. London: Faber and Faber Limited 3 Queen Square London WCI.

• Keblow Bernsted, Anne Marie. (2003). Early Islamic Pottery Materials and Techniques. London: Archetype Publications Ltd.

• Lane, Arthur. (1971). Later Islamic Pottery Persia, Syria. Egypt, Turkey, London, Faber and Faber3 Queen Square.

• Mason, Robert. (2004). Shine Like The Sun Luster Painted and Associated Pottery From The Medieval Middle East. Mazda Publishers in Association With Royal Ontario Museum.

• Soucek, P. P. “ABU’L-QĀSEM ʿABDALLĀH KĀŠĀNĪ,” Encyclopædia Iranica, I/4, p.p. 362-363.

• (www.asia.si.edu/collections/results.cfm?group=islamic)

•(http://images.rom.on.ca/public/index.php?function=browse&action=selected&tbl=aa&filter=aa_coll&- fid=18&sid=&ccid)

• کاشانی، ابوالقاسم عبدالله. ( 1386 ). عرایس الجواهر و نفایس
الاطایب. به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات المعی.

• Allan, James Wilson. (1973). Abu’l-Qasim’s Treatise on
Ceramics. Iran, vol. XI, p.p. 111-121.