پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 341 |
| تعداد مقالات | 3,608 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,602,673 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,066,345 |
واکاوی ویژگی‌های بصری نقوش توپی‌گچی در قاب‌های دیواری ایوان شاگرد مسجد جامع اصفهان | ||
| نگارینه هنر اسلامی | ||
| دوره 12، شماره 29، شهریور 1404، صفحه 102-121 اصل مقاله (5.45 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2025.9224.1937 | ||
| نویسندگان | ||
| الناز شاه پسندی1؛ محمد خزائی* 2 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس،تهران، ایران. | ||
| 2دکتری ارتباط تصویری - گرافیک. استاد تمام گروه گرافیک دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مسجد جامع اصفهان یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی در ایران است که دربردارنده طیف متنوعی از تزئینات وابسته به دوره‌های مختلف تاریخی، به‌ویژه دوران سلجوقی و ایلخانی، می‌باشد. یکی از تکنیک‌های تزئینی برجسته در این بنا، گچ‌بری به شیوه توپی‌گچی تهآجری است که به‌ویژه در قاب‌های گچی دیواری ایوان شاگرد مشاهده می‌شود. با وجود پیشینه دیرینه و اهمیت فنی و بصری این نوع گچ‌بری، تحلیل ساختار بصری آن در منابع علمی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ضرورت واکاوی مؤلفه‌های بصری این آثار، به‌منظور مستندسازی هنری و آشکار ساختن الگوهای تصویری نهفته در آن‌ها، انگیزه شکل‌گیری این پژوهش بوده است. این مطالعه با هدف بررسی عناصر بصری در دو قاب گچی دیواری گچ‌کاری‌شده به شیوه توپی‌گچی تهآجری، واقع در معبر قوس‌دار جنوب‌شرقی ایوان شاگرد مسجد جامع اصفهان انجام گرفته است. پرسش اصلی تحقیق آن است که این نقوش و کتیبه‌ها از چه عناصر بصری‌ای تشکیل شده‌اند و این عناصر چگونه در ساختار ترکیب‌بندی، هماهنگی، ریتم و تعادل بصری اثرگذار بوده‌اند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی–تحلیلی است. داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری شده و بخش میدانی شامل مشاهده مستقیم، تهیه عکس و طراحی خطی از نقوش بوده است. تحلیل نقوش بر اساس اصول هنرهای تجسمی شامل نقطه، خط، شکل، بافت، فضا و ترکیب‌بندی صورت گرفته است. برای هر یک از عناصر بصری، نمونه‌هایی از قاب‌ها به‌صورت موردی تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در قاب‌های مورد بررسی، تنوع در نوع و جهت‌گیری خطوط (عمودی، مورب، منحنی، صاف)، نسبت‌بندی فرم‌ها، و تکرار الگوها موجب ایجاد نظمی ساختاری و بصری شده است. همچنین، استفاده از فضاهای منفی در ترکیب با فرم‌های هندسی و خطوط کوفی بنایی، باعث انسجام بصری بیشتری شده است. تضاد بین بافت نرم گچ و مصالح آجری در زمینه، جلوه‌ای برجسته به نقوش بخشیده و نقش نور در برجسته‌سازی فرم‌ها، به غنای بصری اثر افزوده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این گچ‌بری‌ها از نظر فنی و بصری، واجد پیچیدگی‌های ساختاری و ترکیبی خاصی هستند که با رعایت تناسبات و تکرار هماهنگ عناصر، نظام‌مندی دقیق در ترکیب‌بندی آن‌ها شکل گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عناصر بصری؛ گچ‌بری تهآجری؛ قاب گچی دیواری؛ مسجد جامع اصفهان | ||
| مراجع | ||
|
آقاخانی، حمید؛ منتظری رودبارکی، احمد (1398). مبانی هنرهای تجسمی(2)(رشتۀ صنایع دستی). چاپ چهارم، تهران: دانشگاه پیام نور.
آیتاللهی، حبیبالله (1377). مبانی نظری هنرهای تجسمی. تهران: سمت.
ـــــــــــــــــــ (1380). ایران. تهران: المهدی.
اوکویریک و دیگران (1390). مبانی هنر: نظریه و عمل. مترجم: محمدرضا یگانهدوست، تهران: سمت.
بهداد، حمید؛ جلالی جعفری، بهنام (1391). «پژوهشی بر توپیهای گچی تهآجری با رویکرد به مسجدجامع یزد». هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی، دورۀ هفدهم، شمارۀ 4، صص74-67.
پاکباز، روئین (1378). دایرهالمعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
تحویلدار اصفهانی، میرزاحسینخان (بیتا). جغرافیای اصفهان. بهکوشش منوچهر ستوده، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
جعفریزند، علیرضا (1381). اصفهان پیش از اسلام (دورۀ ساسانی). تهران: آن.
جنسن، چارلز (1395). تجزیهوتحلیل آثار هنرهای تجسمی. مترجم: بتی آواکیان، چاپ دهم، تهران: سمت.
حسینیراد، عبدالمجید (1396). مبانی هنرهای تجسمی. تهران: منادی تربیت.
حلیمی، محمدحسین (1372). اصول و مبانی هنرهای تجسمی. تهران: سمت.
ـــــــــــــــــــــ (1390). زیباییشناسی خط در مسجدجامع اصفهان. تهران: ماجد.
داندیس، دونیس (1398). مبادی سواد بصری. مترجم: سعید آقایی، چاپ چهارم، تهران: پرهام نقش.
صالحی کاخکی، احمد؛ اصلانی، حسام (1390). «معرفی دوازدهگونه از آرایههای گچی در تزئینات معماری دوران اسلامی ایران براساس شگردهای فنی و جزئیات اجرایی». مطالعات باستانشناسی (دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران)، دورۀ سوم، شمارۀ 1، صص108-92.
کریچلو، کیت؛ نصر، سیدحسین (1390). تحلیل مضامین جهانشناختی نقوش اسلامی. مترجم: سیدحسن آذکار، تهران: حکمت.
کیانی، محمدیوسف (1376). تزئینات وابسته به معماری ایران دورۀ اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
مکینژاد، مهدی (1387). تاریخ هنر ایران در دورۀ اسلامی: تزئینات معماری، چاپ دوم، تهران: سمت.
مهیر، لوسیه (1378). اطلاعات جامع هنر زیباییشناسی بصری. تهران: اسرار دانش.
هنرفر، لطفالله (1344). گنجینۀ آثار تاریخی اصفهان. تهران: ثقفی.
ویلبر، دونالد (1365). معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانی. مترجم: عبدالله فریار، تهران: علمی و فرهنگی.
Allen, T. (2001). A Classical Revival in Islamic Architecture. Oxford: Oxford University Press.
BAUSANI, ALESSANDRO, SCARCIA, GIANROBERTO(1977). STUDI IRANICI 17 Saggi di Iranisti Italiano, Roma, مرکز فرهنگی ایران و ایتالیا.
Bloom, J. M. (1989). Islamic Arts. London: Phaidon Press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 269 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 28 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب