
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 329 |
تعداد مقالات | 3,439 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,039,808 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,832,140 |
بررسی ساختار ترکیب بندی نقوش سفالینه های شهر جرجان در دورۀ سلجوقی | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 11، شماره 28، اسفند 1403، صفحه 215-232 اصل مقاله (2.01 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2025.8135.1877 | ||
نویسندگان | ||
رقیه افسری یگان* 1؛ پرویز حاصلی2 | ||
1دانشگاه شاهد تهران | ||
2مربی و عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد تهران | ||
چکیده | ||
نقوش تزیینی همواره بخش مهم و اصلی آثار هنری را تشکیل می دهند. این نقوش دربردارندۀ مفاهیمی همچون باورها و عقاید، امیال و آرزوها، آداب، رسوم و فرهنگ های مختلف هستند. نقوش بکار رفته در سفالینه ها دارای اصول، قواعد و نظم می باشند که نشان دهندۀ اهمیت و جایگاه نظام هندسی و ساختار ترکیب بندی در آثار هنری است. شهر تاریخی جرجان با پیشینه بلند مدت خود یکی از مراکز مهم سفالگری در دورۀ سلجوقی بوده و ارزش آثار سفالی آن به گونه ای است که در کنار دیگر مراکز مهم سفالگری آن دوران قرار می گیرد. هدف این پژوهش شناسایی ساختار ترکیب بندی نقوش روی سفالینه های شهر جرجان در دورۀ سلجوقی است و به دنبال پاسخ سوال ذیل می باشد: ساختار ترکیب بندی بکار رفته در نقوش سفال های جرجان در دورۀ سلجوقی چگونه است؟ این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به توصیف و تحلیل نقوش برخی از سفالینه های شهر جرجان در دورۀ سلجوقی پرداخته است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات بنیادی و کیفی و روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانهای می باشد. براساس یافته های تحقیق هنرمندان جرجان در این دوره با انواع ترکیب بندی ها آشنایی داشته اند و از نسبت ها در خلق آثار خود در انواع ظروف کاربردی از جمله بشقاب ها و کاسه ها بهره برده اند. نقوش بکار رفته در سفالینه های جرجان براساس ترکیب بندی چهار تایی، شش و هشت تایی، نامتقارن، معکوس، منتشر و متمرکز می باشند. مواردی چون قرینه سازی، وحدت و پراکندگی، حرکت بصری، تراکم نقوش و توازن سطوح مورد بررسی قرار گرفته است. | ||
کلیدواژهها | ||
دورۀ سلجوقی؛ شهر جرجان؛ نظام هندسی؛ نقوش سفالینهها | ||
مراجع | ||
منابع
بلخاری قهی، حسن (1388). سرگذشت هنر در تمدن اسلامی (موسیقی و معماری). تهران: سورۀ مهر.
بهشتی، مهدی (1395). شناخت ساختار و بنیان هندسی در نقوش و تزئینات هنر دوره سلجوقی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهش هنر- هنر اسلامی، تهران: دانشگاه هنر تهران، دانشکده حفاظت، مرمت اشیاء و ابنیه تاریخی.
پنجه باشی، الهه؛ حاجی خان میرزایی، مهسا (1395). مطالعه نقوش نوشتاری سفالینه های دوره سلجوقی، باستان شناسی ایران، شماره 1، دوره ششم، تهران، صص 93-84.
ستوده، منوچهر (1378). از استرآباد تا استارآباد. جلد نخست، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صالحی کاخکی، احمد؛ دوست شناس، نسترن (1391). نقش جانوران ترکیبی در سفالینه های سلجوقی، هنرهای تجسمی نقش مایه، شماره دهم، سال پنجم، صص 72_67.
فهرودی، گزا (1388). سفالگری جهان اسلام (در موزۀ طارق رجب کویت). مترجم: مهناز شایستهفر، تهران: مطالعات هنر اسلامی.
قندهاری، حمید (1389). بررسی و تحلیل نقوش تزئینی سفال شهر جرجان،پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته باستان شناسی، اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
کریچلو، کیت (1390). تحلیل مضامین جهانشناختی نقوش اسلامی. مترجم: حسن آذرکار، تهران: حکمت.
کشاورزی، مرجان؛ احمدی شیخانی، مهرداد (1386). گزیدۀ تاریخ هنر ایران و جهان (با تأکید بر ایران پس از اسلام). چاپ دوم، تهران: فرهنگ صبا.
کمالی دولتآبادی، رسول (1395). بازخوانی عرفانی مبانی هنرهای تجسمی. تهران: سورۀ مهر.
کیانی، محمدیوسف (1379). پیشینۀ سفال و سفالگری در ایران. تهران: نسیم دانش.
لطفی، محبوبه (1389). نظام های هندسی و طراحی نقوش گردان در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهش هنر، تهران: دانشگاه شاهد، دانشکده هنر.
ماسه، هنری (1395). کتاب تاریخ ایران. مترجم: ساناز توتونچی، مشهد: ترنم.
مختاری، زهره؛ شفیعی سرارودی، مهرنوش؛ تقوینژاد، بهاره (1397). «ویژگیهای بصری در سفالینههای مینایی با تأکید بر نقشمایهها و ترکیببندی». پژوهش هنر (اصفهان)، دورۀ هشتم، شمارۀ 15، صص. 69ـ53.
مرتضایی، محمد (1394). جرجان( فصلنامه اختصاصی مطالعات فرهنگی دانشنامه گلستان)، سال اول، پیششمارۀ 1، صص 56-46.
معطوفی، اسدالله (1393). سفال و شیشه شهر تاریخی گرگان(جرجان)،تهران: فروهر.
مرتضایی، محمد؛ صداقتی زاده، ندا (1391). بررسی نقوش جانوری سفالینه های کهن شهر گرگان (جرجان) در دوران اسلامی، پژوهش های باستان شناسی ایران، شماره 2، دوره دوم ، تهران، صص 62-47.
نصر، سیدحسین (1384). کتاب علم و تمدن در اسلام. مترجم: احمد آرام، تهران: علمی فرهنگی.
M.Y. kiani, The Islamic City of Gurgan, Berlin, 1984. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 106 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 11 |