
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 329 |
تعداد مقالات | 3,439 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,039,471 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,831,915 |
حماسه های دینی و گفتمان فرهنگی | ||
پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی | ||
مقاله 12، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 7، تیر 1404 | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/jcrl.2025.8481.1173 | ||
نویسنده | ||
اکبر شایان سرشت* | ||
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند. بیرجند، ایران. | ||
چکیده | ||
با اینکه پژوهشگران در تقسیمبندیهای رایج خود حماسهها را به سه زیرنوع ملی، تاریخی و دینی تقسیم میکنند، بررسی پژوهشهای مبسوط محققان ایرانی در زمینه حماسهها گویای آن است که حماسههای دینی و تاریخی کمتر از حماسههای ملی مورد توجه بوده و ویژگیهای این آثار در ادبیات فارسی یا مغفول مانده یا تحتالشعاع شاهنامهپژوهی واقع شده است. بنابراین، شناخت ویژگیهای متون حماسی دینی یا تاریخی برای تکمیل تحقیقاتی که منجر به ارزیابی دقیق آثار حماسی ایران و تطور آن شود، ضروری است. از این روی، نگارنده در این پژوهش کوشیده است تا سیر حماسههای دینی در ادبیات ایران را بر اساس نقش گفتمانهای فرهنگی به اجمال بررسی کند، اگرچه دستیابی جامع به این امر نیازمند پژوهشهای گسترده و مستمر است. بررسی حماسههای دینی در ادبیات ایران بیانگر آن است که روایات تاریخی و مستندات مذهبی همراه با عناصری از ادبیات شگرف در پیدایی این آثار نقش داشته و البته این نوع حماسهها محدود به فرهنگ اسلامی نبوده، گرچه عمده آنها به مذهب تشیّع تعلّق داشته است. درآمیختگی فرهنگی و هویت چندگانه در متن حماسههای دینی بسیار پررنگ است و پیوستگی روحی و اخلاقی ایرانیان را به فرهنگ ملی، باورهای دینی و آموزههای عرفانی به خوبی نشان میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
مطالعات حماسی؛ موقعیت فرهنگ؛ نظریه آمیختگی؛ حماسههای دینی؛ ایرانشناسی | ||
مراجع | ||
آیدنلو، سجاد. (1387). «فردوسی و شاهنامه در منظومههای پهلوانی، دینی و تاریخیِ پس از او». نشریة علمی-پژوهشی گوهر گویا. س2. ش 8. صص 43-74.
آیدنلو، سجاد. (1388). متون منظوم پهلوانی. تهران: سمت.
اته، هرمان. (1351). تاریخ ادبیات ایران. ترجمه رضازاده شفق. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
احمدی بیرجندی، احمد. (1380). جلوههای ولایت در شعر فارسی. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
افشاری، مهران. (1389). «جستجوی در تاریخ مناقبخوانی و اشارههایی به منظومه علینامه». آینه میراث. (ویژه علینامه). س8. ضمیمة ش20. صص 7- 33.
امیدسالار، محمود. (1381). «بیان ادبی و بیان عامیانه در حماسههای فارسی»، جستارهای شاهنامهشناسی و مباحث ادبی. تهران: بنیاد موقوفات افشار. صص 438-460.
امیدسالار، محمود. (1389). «علینامه، شاهنامه و نقدی بر ساختارهای ایدئولوژیک در مطالعات حماسی». آینه میراث. (ویژه علینامه). س8. ضمیمه شماره 20. صص 35-56.
بهنامفر، محمد. (1388). «شاهنامه و خاوراننامه، دو جلوه از هویت ملی ایرانیان». مجلة پاژ. پاییز و زمستان. ش 7. صص 177- 190.
حری، ابوالفضل. (1393). کلک خیالانگیز(بوطیقای ادبیات وهمناک، کرامات و معجزات). تهران: نشر نی.
خالقی مطلق، جلال. (1386). حماسه: پدیدهشناسی تطبیقی شعر پهلوانی. تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.
ذوالفقاری، حسن. (1394). زبان و ادبیات عامه ایران. تهران: سمت.
راشد محصل، محمدرضا. (1378). «خاوراننامه، حماسة دینی تاریخی یا منقبتنامة اعتقادی تبلیغی». خراسانپژوهی؛ ویژهنامة بزرگداشت ابنحسام خوسفی. فصلنامة مرکز خراسانشناسی آستان قدس رضوی. س2. ش2. پیاپی 4. صص 47-67.
راشد محصل، محمدرضا. (1389). نامشناخت توصیفی منظومههای دینی فارسی. مشهد: بهنشر.
رزمجو، حسین. (1381). قلمرو ادبیات حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شایگان، داریوش. (1380). افسونزدگی جدید، هویت چهلتکه و تفکر سیّار. ترجمة فاطمه ولیانی. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
شمشیرگرها، محبوبه. (1389). «بررسی سبکشناسانه حماسههای دینی در ادب پارسی». مجله تاریخ ادبیات. ش3/64. صص 133-160.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1389). «حماسهای شیعی از قرن پنجم». آینه میراث. (ویژه علینامه). س8. ضمیمه 20. صص 93- 176.
شهبازی، اصغر. (1393). «حماسهسرایی دینی در ادب فارسی». آینه میراث. د12. پیاپی 55. صص 183-210.
صفا، ذبیح الله. (1369). حماسهسرایی در ایران . تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح الله. (1366) تاریخ ادبیات در ایران . ج 2. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح الله. (1363). تاریخ ادبیات در ایران. ج 3/1. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران. ج5/3. تهران: فردوس با همکاری نشر ندا.
عفیفی، رحیم. (1372). ارداویرافنامه: یا بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی. تهران: توس.
علوی رضوی، سیدمحسن. (1393). بررسی سبکشناختی افتخارنامة حیدری. پایاننامه کارشناسیارشد زبان و ادبیات فارسی. بیرجند: دانشگاه بیرجند.
قائمی، فرزاد. (1393). «بررسی متنشناختی جایگاه سلیمان (ع) در روند تکوین حماسههای ایرانی». مجله متنشناسی ادب فارسی. دانشگاه اصفهان. پیاپی 24. صص 117-136.
قاسمزاده، سیدعلی و سروری، امید. (1394). «رویکرد تقابلی منظومة صولت فاروقی با شاهنامه فردوسی». آینة میراث. ش 57. صص 201-216.
کزازی، میرجلالالدین. (1385). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: نشر مرکز
کلیگز، مری. (1394). درسنامه نظریه ادبی. ترجمه جلال سخنور و دیگران. تهران: نشر اختران.
محجوب، محمدجعفر. (1386). ادبیات عامیانه ایران: مجموعه مقالات. به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه.
مرتضوی، منوچهر. (1385). مسائل عصر ایلخانان. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مفتخری، حسین. (1392). «ایران و اسلام؛ هویت ایرانی میراث اسلامی». جستارهای تاریخی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س 4. ش 2. صص 93-111.
یاحقی، محمدجعفر. (1377). «نفوذ شاهنامه در دنیای مناقب». جشننامة استاد ذبیحالله صفا. به کوشش سید محمد ترابی. تهران: نشر شهاب. صص 477-494.
ینسن، مریام ایوان و دان، پیتر. (1396). روایتآمیزی در دنکیشوت. ترجمة بهروز قیاسی. تهران: نشر اطراف.
Bressler, Charles.E. (2012). Literary Criticism. Fifth edition: Longman. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 140 |