پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 329 |
| تعداد مقالات | 3,439 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,039,471 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,831,915 |
بررسی مظاهر توتم در داستان‌های هفت پیکر | ||
| پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی | ||
| مقاله 12، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، دی 1403، صفحه 245-260 اصل مقاله (470.52 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/jcrl.2025.8122.1157 | ||
| نویسندگان | ||
| معصومه رضایی وند1؛ زیبا اسماعیلی* 2 | ||
| 1کارشناسی ارشد، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| توتم یکی از مظاهر باورهای بسیار کهن مردم ایران است که ریشه‌های باور به آن در داستان‌ها و قصه‌ها باقی مانده است. داستان‌ها و حکایت‌های هفت پیکر نظامی، به دلیل برخورداری از زمینۀ قصه‌های عامیانه بقایای باور به توتم را حفظ کرده است. بررسی این مفهوم در این متن، به شناخت باورهای کهن دینی و آیینی مردم ایران می‌انجامد. از این رو هدف پژوهش حاضر، بازیابی توتم و توتمیسم در حکایت‌های هفت پیکر نظامی گنجه‌ای است. جامعۀ آماری پژوهش منظومۀ هفت پیکر است. طرح پژوهش از نوع گفتمان‌کاوی کیفی و روش انجام تحقیق توصیفی تحلیلی است. نتایج بررسی نشان داد که این اثر کهن، خالی از نمودهای توتمیسم نیست و در آن می‌توان رگه‌های توتمیسم در ایران باستان مانند توتم برون‌همسری (هفت ازدواج بهرام با هفت شادخت هفت اقلیم)، توتم خورشید (توتم شاهدخت رومی)، توتم گیاهی (در داستان ماهان مصری، داستان خیر و شر و داستان خواجه پارسا)، توتم زمین مقدس(در داستان خواجه پارسا) و انتقال توتم با ازدواج (در داستان خیر و شر) را یافت. بنابراین منظومۀ «هفت‌پیکر» دربردارندۀ برخی از نمودهای توتمیسم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| توتم؛ تابو؛ توتمیسم؛ قصه‌های عامیانه؛ هفت پیکر | ||
| مراجع | ||
|
احمد نژاد، کامل. (1369). تحلیل آثار نظامی گنجوی. تهران: علمی.
آزادگان، جمشید. (1372). تحقیق در توتمیسم. تهران: علمی فرهنگی.
استروس، کلود لوی. (1361). توتمیسم ترجمۀ مسعود راد. تهران: توس.
اسماعیلی، زیبا و خجسته، معصومه. (1400). «مؤلفه‌های ادبیات عامه در حکایت‌های هفت‌پیکر». مطالعات زبان فارسی (شفای دل سابق). د4. ش8. صص 37-21.
آموزگار، ژاله. (1388). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
آیتی، محمد. (1376). شرح خسرو و شیرین نظامی. تهران: شرکت سهامی و امیرکبیر.
پارسا، سید احمد (1394) «بن‌مایه‌های اسطوره‌ای خیر و شر در هفت‌پیکر نظامی». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. د 11. ش38. صص 56-14.
پورخالقی چترودی، مهدخت. (1381). درخت شاهنامه (ارزش‌های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه). مشهد: به‌نشر.
جبالی، عصمت؛ صادق‌زاده، محمود؛ مشکاتی، مریم و امین، فاطمه. (1394). «بررسی مضامین نجومی در هفت‌پیکر نظامی». گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران. دوره 10. دانشگاه اردبیل.
جعفری، طیبه و زینب چوقادی. (1390). «تحلیل کارکرد کهن‌الگوها در بخشی از داستان بهرام چوبین». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. د3. ش1. صص 134-123
حسینی، مریم. (1393). «ازدواج‌های جادویی در هفت‌پیکر نظامی». جستارهای نوین ادبی. د 47. ش4. صص 38-21.
خادمی کولایی، مهدی. (1388). «جُستاری در باب اسطوره‌ها و نمادهای نباتی». پیک نور. د 7. ش1. صص 21-3.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه زیر نظر محمد معین. جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
دورکیم، امیل. (1383). صور بنیانی حیات دینی: توتم‌پرستی در استرالیا. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: مرکز.
روح الامینی، محمود. (1360). «درون‌همسری و برون‌همسری». چیستا. د 1. ش5. صص 537-525.
سامع، محمد. (1370). «توتم و توتمیسم». رشد آموزش علوم اجتماعی. د9. ش4. صص 62-60.
ستاری، رضا و حقیقی، مرضیه. (1393). «نقش توتم در نفی ازدواج با محارم در ایران باستان». زن در فرهنگ و هنر. د 6. ش1. صص94-73.
ستاری، رضا؛ رضوانیان، قدسیه؛ خسروی، سوگل. (1396). «توتم در منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه». متن‌شناسی ادب فارسی. د9. ش4. صص 91-71.
طغیانی، اسحاق و جعفری، طیبه. (1387) «سودای سود؛ رویکردی روانشناختی به گنبد پنجم هفت‌پیکر نظامی». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. د 59. ش187. صص 230-213.
فروید، زیگموند. (1390). توتم و تابو ترجمه محمدعلی خنجی. تهران: طهوری.
فریزر، جیمز جورج. (1392). شاخه زرین. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
کزازی، میرجلال‌الدین و فرقدانی، کبری. (1386). «توتم در داستان‌های شاهنامه». متن‌پژوهی ادبی. د 11. ش 34. صص 113-85.
محسنی، مرتضی و ولی‌زاده، مریم. (1390). «بن‌مایه‌های توتمیسم در قصه‌های عامیانۀ ایران». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. د 7. ش23. صص 180-155.
مدرسی، فاطمه و عزتی، الناز. (1391). «مشابهت برخی از اسطوره‌های توتمیک ایرانیان و ترکان». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. د 8. ش 29. صص 115-91.
مؤذنی، علی‌محمد و نظری، ماه. (1388). «تحلیل داستان «گنبد فیروزه‌ای» از هفت پیکر نظامی و افسونگری نفس امّاره». علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا). د1. ش1. صص 136-112.
نصر اصفهانی، زهرا و ایل‌بیگی، مریم. (1395). «درختان اساطیری در افسانه‌های هفت‌پیکر نظامی». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. د 12. ش44. صص 238-215.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1398). هفت‌پیکر. تصحیح حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره
هال، جیمز. (1380). فرهنگ‌نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 240 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 102 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب