پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 329 |
| تعداد مقالات | 3,439 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,044,906 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,835,275 |
واکاوی تأویل اشاری آیات قرآن در عرایس البیان و شرح شطحیّات روزبهان بقلی | ||
| پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی | ||
| مقاله 8، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، دی 1403، صفحه 151-172 اصل مقاله (577.2 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/jcrl.2025.7843.1141 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدیه پیری اردکانی1؛ مهدی ملک ثابت* 2؛ محمد خدادادی2 | ||
| 1دانشگاه یزد،یزد،ایران | ||
| 2دانشگاه یزد، یزد، ایران | ||
| چکیده | ||
| این جستار که مطالعه‌ای کتابخانه‌ای، به‌روش تحلیل، توصیف و مقایسه است، در دو بخش تنظیم شده است. بخش نخست به‌معرّفی روش تأویل اشاری آیات قرآن می‌پردازد که طیّ آن، مؤوّل کلمه‌ای را برمی‌گزیند و هر حرف آن را به حرف آغازین کلمه‌ای دیگر نسبت می‌دهد و بدین ترتیب، نگرش خود نسبت به متن را مطرح می‌سازد. بخش دوم این تحقیق جایگاه تأویل اشاری در آثار روزبهان بقلی(606-522 هـ.ق)، معروف به «شیخ شطّاح» را در کتاب‌های عرایس البیان و شرح شطحیّات واکاوی می‌کند. او این رویکرد بدیع را در تشریح معانی مقطّعات و غیر مقطّعات قرآن کریم به کار برده است. او که خود به اهمّیّت تأویل اشاری اشاره کرده، در بعضی موارد حروف کلمات تأویل‌شونده را به کلماتی نسبت می‌دهد که با همان حرف شروع می‌شوند و در برخی موارد عرصه را بر روی ذوق خویش می‌گشاید تا آنچه ضمیر او از الهامات عرفانی دریافت کرده است، با کمک روش تأویل اشاری بیان کند. در این موارد، روزبهان به انتساب حروف کلمۀ مورد نظرش به حروف آغازین کلمات دیگر پای‌بند نمی‌ماند. در چنین مواردی، آن حرف که برای تأویل اشاری برگزیده، نه در ابتدا، بلکه در میانه یا انتهای کلمات منسوب قرار دارند. علاوه بر بُعد روش‌شناختی، از نظر محتوا نیز در مقطّعات یا غیر مقطّعاتی که او برای تأویل اشاری برمی‌گزیند، گاهی به روش تفسیر بالمأثور می‌گراید و دیدگاه تأویلی خویش را با احادیث و روایات معصومین(ع) و همچنین سخنان سایر صاحبان آرای عرفانی مستند می‌کند و گاهی در پرتو دریافت‌های درونی خویش مسیر تأویل را هموار می‌سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| روزبهان بقلی؛ عرایس البیان؛ شرح شطحیّات؛ تأویل قرآن کریم؛ تأویل اشاری | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. (1389). ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی. قم: نشتا.
نهج‌البلاغه. (1370). ترجمۀ سیّدجعفر شهیدی. تهران: انقلاب اسلامی.
ابرامز، مایر هوارد و جفری گالت هرفم. (1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان مرادآبادی. ویراست9. تهران: رهنما.
ابن عربی، محیی‌الدّین. (1410ق). رحمه من الرّحمن فی تفسیر و اشارات القرآن. به اهتمام محمود محمود الغرب. دمشق: نضر.
ابن تیمیّه، احمد. (1972م). مجموعه الرّسائل الکبری. بیروت: احیاء التّراث العربی.
ارنست، کارل. (1387). روزبهان بقلی: عرفان و شطح اولیا در تصوّف اسلامی. ترجمۀ مجدالدّین کیوانی. تهران: نشر مرکز.
بلاشر، رژی. (1365). در آستانۀ قرآن. ترجمۀ محمود رامیار. تهران: فرهنگ اسلامی.
بیضاوی، ناصرالدّین عبدالله. (1998م). انوار التّنزیل و اسرار التّأویل. بیروت: دار الاحیاء التّراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله. (1383). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
حاجی ربیع، مسعود. (1394). «بررسی تطبیقی تأویل عرفانی ابن‌عربی با مباحث هرمنوتیکی معاصر». اندیشۀ دینی. د15. ش57. صص150-133.
حرّ عاملی، محمّدبن حسن. (1414ق). وسائل‌الشّیعه. قم: مؤسّسة آل‌البیت.
خرّمشاهی، بهاءالدین.(1377). دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی. تهران: ناهید.
خیّاطیان، قدرت‌الله و سلیمانی کوشالی، فاطمه. (1394). «جایگاه عشق در تفسیر عرفانی عرایس البیان روزبهان بقلی». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س11ش41. صص 194-167.
رامیار، محمود. (1387). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
رضایی اصفهانی، محمّدعلی. (1380). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. تهران: مبین.
روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمّدبن ابونصر. (1360). شرح شطحیات. به تصحیح و مقدّمۀ هنری کربین. تهران: کتابخانۀ طهوری.
روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمّدبن ابونصر. (1388). عرایس البیان فی حقایق القرآن. ترجمه و تحقیق: علی بابایی. تهران: مولی.
روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمّدبن ابونصر.(2008). عرائس البیان فی حقایق القرآن. به تحقیق احمد فرید المزیدی، بیروت: دارلکتب العلمیّه.
روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمّدبن ابونصر. (1393). منطق الاسرار ببیان الانوار. به تصحیح سیّدعلی‌اصغر میرباقری فرد و زهره نجفی. تهران: سخن.
زرکشی، محمّدبن بهادر. (1408ق). البرهان فی علوم القرآن. به اهتمام محمّدابوالفضل ابراهیم. بیروت: دارالحدیث.
سلطانی، فاطمه. (1401). «بررسی تأویلات عرفانی آیات متشابه قرآنی در آثار روزبهان بقلی با نگاهی به نظریّۀ بینامتنیّت». پژوهش‌های ادبی-قرآنی. د10.ش1. صص43-22.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم. (1374). حدیقه الحقیقه و شریعه الطّریقه. به تصحیح و اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
سیّداهل، عبدالعزیز. (1972م). من اشارات العلوم فی القرآن الکریم. بیروت: دارالنهضه الحدیثه.
شکر، کاظم محمد على. (2001م). أسرار الحروف و الحروف المقطعه فی القرآن. بیروت: دارالمحجه البیضاء.
شیخ الاسلامی، علی و رضایی، محمّد. (1390). «بینش نقش‌اندیش روزبهان در تفسیر عرایس البیان فی حقایق القرآن». ادب فارسی. د1. ش6. پیاپی 193. صص 56-39.
الصّاوی، صلاح. (1366). «روزبهان و تفسیر عرایس البیان». ادیان مذاهب و عرفان. د1. ش 2و 3. صص 32-12.
طباطبایی، سیّدکاظم. (1377). «حروف مقطّعه از منظر قرآن‌شناسان غربی». مجلّۀ الهیّات و معارف اسلامی (مطالعات اسلامی). س2. ش2. صص 181-171.
طباطبایی، سیّدمحمّدحسین. (1378). تفسیر المیزان. ترجمۀ سیّدمحمدباقر موسوی همدانی. تهران: امیرکبیر.
طریحی، فخرالدّین‌بن محمّد. (1375). مجمع البحرین. ترجمه و تحقیق: احمد حسینی اشکوری. تهران: مرتضویّه.
فرهنگ‌نامۀ علوم قرآن. (1394). جمعی از نویسندگان. ویراستاران: فاطمه رجبی، محمّد خیّری، محمّدباقر انصاری، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
کلینی، ابی‌جعفر محمّدبن یعقوب‌ابن اسحاق. (1378). الکافی. تهران: المؤسّسه العالمیّه للخدمات الاسلامی.
کیلر، آنابل. (1395). هرمنوتیک صوفیانه در تفسیر کشف الاسرار میبدی، ترجمۀ جواد قاسمی. تهران: میراث مکتوب.
مجلسی، محمّدباقربن محمّدتقی. (1362). بحار الانوار الجامعه لدّرر أخبار الأئمّه الأطهار، به تصحیح محمّدباقر بهبودی. تهران: دارالکتاب الاسلامیّه.
ملّاصدرای شیرازی، صدرالدّین محمّد. (1410ق). الحکمه المتعالیه. بیروت. دار احیاء التّراث العربی.
میردامادی، سیّدمحمّد. (1385). «آراء عرفانی و تفسیری روزبهان شیرازی (بقلی)». پیک نور. د4. ش1. صص49-39.
نادرعلی، عادل. (1380). «مکاتب تأویلی». زبان و علوم قرآن. د2. ش 6-5. صص 20-7.
نولدکه، تئودور. (2004). تاریخ القرآن. به اهتمام فریدریش شفالی. بیروت: کونراد.
نیّری، محمّدیوسف و لیلا روغنگیری. (1393). «مقایسۀ تأویل‌های عرفانی روزبهان در عبهرالعاشقین و عرایس البیان». شعرپژوهی. س4. ش3. صص 184-159.
Seals, M. (2014). Qur’an and Bible. NJ: Princeton University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 228 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 128 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب