پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 341 |
| تعداد مقالات | 3,608 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,595,366 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,063,037 |
تحلیل مضمونی نقوش انسانی در قالب های قلمکار قاجاری محفوظ در کاخ موزه گلستان | ||
| نگارینه هنر اسلامی | ||
| دوره 11، شماره 28، اسفند 1403، صفحه 26-43 اصل مقاله (3.31 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2024.8037.1871 | ||
| نویسنده | ||
| آمنه مافی تبار* | ||
| دانشگاه هنر ایران | ||
| چکیده | ||
| کاخ موزه گلستان به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراجع میراث‌دار هنر قاجار، نزدیک به سی قالب قلمکار را در خود محفوظ دارد. درمیان قالب‌های مذکور، تعداد هفت نمونه با نقش انسانی تعریف شده است. این در شرایطی است که معمولاً نضج هنر قلمکار با عصر صفوی شناخته شده و مضامین عمدة این هنر در شکل چاپی، در تمامی ادوار به ویژه قاجار با صور گیاهی نسبت پیدا می-کند. درحالی‌که پژوهش حاضر می‌کوشد، نسبت به تحلیل مضمونی تعدادی از قالب‌های قلمکار قاجاری اقدام کند که صاحب نقش انسانی هستند تا از این مسیر ضمن اثبات حضور و وجود نقش انسانی در قالب‌های قلمکار آن عهد، موضوعات بازنمایانه در این مهرها را در ارتباط با دیگر هنرهای تصویری آن دوره همچون نقاشی به چالش بگیرد و به جهت مفهومی مورد شناسایی قرار دهد؛ بنابراین پرسش آن است: چگونه می‌توان با مطالعة نقوش انسانی مصور بر قالب‌های قلمکار قاجاری (محفوظ در کاخ موزة گلستان) نسبت به ارزیابی مضمونی آنها دست یافت؟ نتیجة این مطالعة تاریخی به شیوة توصیفی – تحلیلی، با گردآوری اطلاعات به شیوة اسنادی و میدانی شکل گرفت و نتیجه نشان داد: در این مهرهای قاجاری، نقوش انسانی به صورت تقریباً طبیعت‌گرا ظاهر شده‌اند یعنی می‌توان آنها را در قیاس دیگر با هنرهای تجسمی عصر قاجار به خوانش گرفت. نقوشی که در ساخت و ساز فرم‌ها و مهم‌تر از آن، نحوة بازنمایی به هنرهای تصویری هم‌دوره در عهد قاجار ادای دین می‌کنند. ظاهراً این قالب‌ها برای تکمیل منسوجات با نقش معراج حضرت رسول (ص)، نمود شاه عباس صفوی، نادرشاه، ساقیان، رامشگران و خدمتگزاران به‌کار می‌آمده‌اند بنابراین می‌توان مدعی بود در این مهرها، مضامین دینی، خسروانه و بزمی قابل بازیابی است. در این بین، همچون سایر جلوه‌های فرهنگی و هنری آن دوره، مصادیق مؤثر در شکل‌گیری محفل ملوکانه و شاهوار بیش از سایر موضوعات خودنمایی می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| هنر قاجار؛ کاخ موزه گلستان؛ قالب قلمکار؛ تحلیل مضمونی؛ نقش انسانی | ||
| مراجع | ||
|
امانت، عباس. (1383). قبله عالم. ترجمه حسن کامشاد. تهران: کارنامه و مهرگان.
انصاری رنانی، قاسم و کرمانی، قنبرعلی. (1380). تجارت در دوره قاجاریه. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
اولیویه، گیوم آنتوان. (1371). تاریخ اجتماعی – اقتصادی در دوران آغازین عصر قاجاریه. ترجمه محمدطاهر میرزا. تصحیح غلامرضا ورهرام. تهران: اطلاعات.
آژند، یعقوب. (1389). نگارگری ایران. جلد دوم. تهران: سمت.
آوری، پیتر، هامبلی، گاوین و ملویل، چارلز. (1401). تاریخ ایران کمبریج: قاجاریه. ترجمه تیمور قادری. جلد هفتم. تهران: مهتاب.
بیشوپ، ایزابلا. (1375). از بیستون تا زردکوه بختیاری. ترجمه مهراب امیری. تهران: سپند.
بهارلو، علیرضا و فهیمیفر، علیاصغر. (1396). «عناصر زیباییشناختی در دیوارنگارههای قاجاری معراج پیامبر (ص)». دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه. 5 (13): 110- 75.
پاریزی، زینب. (1396). بررسی ویژگی های فنی و هنری مهرهای قلمکار عصر قاجار بر اساس نمونه های موجود در موزههای تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد رشته صنایعدستی. به راهنمایی احمد تندی. تهران: دانشگاه هنر.
پاکباز، رویین. (1385). نقاشی ایران. چاپ پنجم. تهران: زرین و سیمین.
تامسن، منصور. (1389). طراحی نقوش سنتی. چاپ دهم. تهران: سهامی خاص.
تانکوانی، ژی. ام. (1383). نامههایی دربارة ایران و ترکیة آسیا. ترجمه علیاصغر سعیدی. تهران: چشمه.
جعفری دهکردی، ناهید. (1395). «مضامین به کار رفته در پارچه های زربفت صفوی منقش به اشکال انسانی با تأکید بر عصر شاه عباس صفوی». نگارینه هنر اسلامی. 3 (10): 84- 70.
دالمانی، هانری رنه. (1378). از خراسان تا بختیاری. ترجمه غلامرضا سمیعی. جلد اول. تهران: طاووس.
دیولافوا، ژان. (1332). سفرنامه ایران و کلده. ترجمه همایون فرهوشی. تهران: خیام.
روحفر، زهره. (1380). «پیراهن نادعلی با جامه فتح». کتاب ماه هنر. 4 (31): 36- 34.
روششوار، ژولین دو. (1378). خاطرات سفر ایران. ترجمه مهران توکلی. تهران: نی.
ژوبر، پ. امده. (1347). مسافرت در ارمنستان و ایران. ترجمه علیقلی اعتماد مقدم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
سیف، هادی. (1397). کتاب قلمکار نقاشی. ترجمه بهرام سیدآقازاده. تهران: سازمان زیباسازی تهران.
شیل، مری. (1368). خاطرات لیدی شیل. ترجمه حسن ابوترابیان. چاپ دوم. تهران: نشرنو.
علیمحمدی اردکانی. جواد. (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
عیسوی، چارلز. (1388). تاریخ اقتصادی ایران (قاجاریه (۱۳۲۲- ۱۲۱۵ هـ.ق.)). ترجمه یعقوب آژند. چاپ سوم. تهران: گستره.
غیاثیان، محمدرضا. (1399). «مقدمهای بر شناخت چیتسازی کاشان با تکیه بر یک سند نویافته». دوفصلنامه پژوهش هنر. 10 (20): 28- 13.
فوروکاوا، نوبویوشی. (1384). سفرنامه فوروکاوا: عضو هیأت اجرایی نخستین سفارت ژاپن به ایران در دوره قاجار (1297 هـ ق/ 1880 م.). ترجمه هاشم رجبزاده و کینیجیئه اورا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کوزنتسوا، ن. ا؛ کولاگینا، ل. م. و تروبتسکوی، و.و. (1386). پژوهشهایی پیرامون تاریخ نوین ایران. ترجمه سیروس ایزدی و میترادات ایزدی. چاپ دوم. تهران: ورجاوند و زواره.
ماساهارو، یوشیدا. (1390). سفرنامه نخستین فرستاده سفیر ژاپن به ایران (1297 هـ.ق/ 1880 م.). ترجمه هاشم رجبزاده. چاپ دوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
مافیتبار، آمنه. (1400). « نشانه‌های تصویری تنعم در تک پیکر نگاری‌های درباری زنانة عصر زند و قاجار در قیاس با نگارگری مکتب اصفهان». فصلنامه پیکره. 10 (25): 49- 34.
معصومی، غلامرضا. (1393). دایرهالمعارف اساطیر و آیینهای باستانی جهان. جلد سوم. تهران: سوره مهر.
موریه، جیمز. (1386). سفرنامه جیمز موریه (سفر یکم). ترجمه ابوالقاسم سری. جلد دوم. تهران: توس.
مونسی سرخه، مریم و حسینزاده، سارا. (1396). «عوامل فرهنگی مؤثر بر دگرگونی نقشمایههای انسانی در پارچههای دوره صفوی و اول قاجار». فصلنامه مطالعات هنر اسلامی. 13 (28): 41- 21.
مونسی سرخه، مریم و حسینزاده، سارا. (1398). «تطابق مضامین نقوش تزیینی در دیوارنگارههای حمام مهدیقلیخان مشهد و سه پارچه قلمکار دوره قاجار». فصلنامه نگارینه هنر اسلامی. 6 (18): 127- 119.
مونسی سرخه، مریم و حسینزاده، سارا. (1398). نقشمایههای انسانی در منسوجات ایرانی. تهران: آبان.
وردن، جنیفر و بیکر، پاتریشیا. (1396). منسوجات ایرانی. ترجمه مهران محبوبی. تهران: نظر.
وکیلی، هادی و لعل شاطری، مصطفی. (1394). «بررسی میزان انطباق تصویر براق در معراج‌نگاری‌های عصر قاجار با روایات اسلامی». فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. 6 (20): 70- 49.
هولتسر، ارنست. (1355). ایران در یکصد و سی سال پیش. ترجمه محمد عاصمی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
URL1:https://collections.vam.ac.uk/item/O145537/hanging-unknown/ (Access Date: 7/15/2024)
URL2: https://collections.vam.ac.uk/item/O154562/dress-fabric-unknown/(Access Date: 7/15/2024)
URL3: https://collections.vam.ac.uk/item/O1137506/qalamkari-textile/(Access Date: 7/15/2024)
URL4: https://collections.vam.ac.uk/item/O1277065/imam-ali-woodblock/(Access Date: 7/15/2024)
URL5: https://collections.vam.ac.uk/item/O321779/textile-printing-block/(Access Date: 7/15/2024)
URL6: https://collections.vam.ac.uk/item/O321778/textile-printing-block/(Access Date: 7/15/2024)
URL7: https://collections.vam.ac.uk/item/O321789/textile-printing-block/(Access Date: 7/15/2024)
URL8: https://www.lot-art.com/auction-lots/Two-leaves-from-a-manuscript-of-poetry-with-illustrations-depicting-the-Miraj-and-a-scene-of-pupils-with-a-scholar-Qajar-Pers/ (Access Date: 7/15/2024)
URL9: https://www.britishmuseum.org/collection/object/AA_Sykes-541/(Access Date: 7/15/2024)
URL10: https://www.roseberys.co.uk/a0451-lot-487204?el=487204&lo=&pp=96(Access Date: 7/15/2024)
URL11: https://www.bonhams.com/auction/21722/lot/9/a-young-lady-in-a-coquettish-pose-in-an-interior-holding-a-wine-bottle-and-glass-a-cat-seated-with-her-qajar-persia-early-19th-century/(Access Date: 7/15/2024)
URL12:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A_Large_Portrait_of_Crown_Prince_'Abbas_Mirza,_attributable_to_Mihr_'Ali,_Persia,_Qajar,_circa_1800.jpg (Access Date: 7/15/2024)
URL13: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nude_painting_-_Muze-ye_P%C4%81rs.jpg (Access Date: 7/15/2024) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 423 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 259 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب