پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 314 |
| تعداد مقالات | 3,321 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,546,609 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,591,245 |
«بازشناسی ابعاد مختلف هنر جدول‌کشی از سدۀ نهم هجری؛ با استناد بر متون، اسناد و نسخه‌های خطی» | ||
| نگارینه هنر اسلامی | ||
| دوره 11، شماره 27، مرداد 1403، صفحه 69-89 اصل مقاله (5.37 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2024.6776.1790 | ||
| نویسندگان | ||
| الهام اکبری* 1؛ عفت السادات افضل طوسی2؛ مریم کشمیری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنرهای اسلامی ، گروه پژوهش هنر،دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
| 2استاد تمام گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران Research of Art | ||
| 3استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| جداول، در قالب خطوط زرین و رنگین، در تمدن اسلامی همواره زینت بخش نسخه‌های خطی بوده‌اند. قدمت، تدوام و تنوع سبک‌های مختلف جدول‌کشی از جمله مولفه‌های نشان دهندۀ اهمیت این آرایه در سنت کتاب‌آرایی هستند. ولی با این‌همه مطالعات تخصصی محدودی تاکنون پیرامون این آرایه انجام شده است. از این‌رو شناخت ابعاد مختلف هنر جدول‌کشی به‌واسطۀ معرفی هنرمندان جدول‌کش، بررسی هزینه‌های جدول‌کشی و تدقیق تعاریف سبک‌های جدول‌کشی در کتاب گلستان هنر ازجملۀ اهداف متعیّن در پژوهش حاضر هستند. سوالات پاسخ داده شده در این تحقیق بدین شرح است: اهمیت هنر جدول‌کشی از منظر متون و اسناد به چه میزان بوده است؟ و چگونه می‌توان از طریق مطالعات سبک‌شناسی جداول، تعاریف قاضی منشی قمی از سبک‌های جدول‌کشی را تدقیق نمود؟ در مطالعۀ حاضر که از منظر هدف، پژوهشی بنیادین در بستر تاریخ است و شیوۀ گردآوری داده‌های متنی و تصویری این پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای ـ اسنادی است. برای پرهیز از تحلیل بصری صرف جهت شناسایی دقیق ابعاد هنر جدول‌کشی در سده‌های گذشته، نگاه این پژوهش بر تنوع بصری آثار و هم‌زمان اشارات هرچند پراکنده مکتوب در لابه‌لای اسناد و مدارک تاریخی است تا هر چه بیشتر بتوان جنبه‌ها و صورت‌های مختلف هنر جدول‌کشی را در بستر تاریخی دریافت. بررسی‌ها نشان می‌دهند از سدۀ نهم هجری، هنر جدول‌کشی به یک فن مستقل در میان فنون کتاب‌آرایی تبدیل شده است و به همین واسطه به نام برخی از هنرمندان جدول‌کش و دستمزدهای آنان در متون و اسناد اشاره شده است. همچنین در این مقاله تعاریف چهارگانه مؤلف گلستان هنر از سبک‌های جدول‌کشی در سدۀ دهم تدقیق شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جدول؛ تذهیب؛ نسخه خطی؛ کتاب‌آرایی؛ سدۀ نهم | ||
| مراجع | ||
|
منابع
افشار، ایرج (پاییز و زمستان 1381). «صحافی و مجلدگری». نامۀ بهارستان، شمارۀ6، ص. 396ـ329.
اکبری، الهام؛ خودداری نائینی، سعید (1399الف). «بررسی روند تکامل جداول تزیینی در نسخ خطی از قرن پنجم تا نهم هجری». آیینۀ میراث، شمارۀ 67، ص. 162ـ139.
ــــــــــــــ؛ ــــــــــــــــــــ (1399ب). «بررسی آرایۀ جدول در نسخ خطی: با تأکید بر متون قرون چهارم تا نهم هجری قمری». نگره، شمارۀ 53، ص.113ـ99.
امیرعلیشیر نوایی، علیشیر بن کیچکنه (1363). تذکره مجالس النفایس. بهکوشش علیاصغر حکمت، تهران: منوچهری.
انوری، محمدبن محمد (1364). دیوان اشعار. بهکوشش سعید نفیسی، تهران: سکه.
بوذری، علی؛ شفیعی علویجه، مریم (پاییز و زمستان 1400). «مخارج تولید نسخۀ خطی هزار و یک شب بر پایۀ براتی از آلبوم بیوتات». آیینۀ میراث، شمارۀ 69، ص. 251ـ233.
بهادری، رؤیا؛ بحرالعلومی، فرانک (1396). «شناسایی رنگینه‌ها و رنگ‌دانه‌های بهکاررفته در تزیینات و مرکب نسخ خطی قرآنی دورۀ صفوی». گنجینۀ اسناد، شمارۀ 105، ص. 125ـ105.
بهار، محمدتقی (1354). دیوان اشعار. با مقدمۀ محمد ملک‌زاده، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
بیدل دهلوی، ابوالمعانی میرزا عبدالقادر (1341). کلیات بیدل. کابل: دپوهنی وزارت و دارالتألیف ریاست.
بیگ باباپور، یوسف (1391). فهرست توصیفی دست‌نوشته‌های دائرهالمعارفی و چنددانشی، تهران: سفید اردهال.
پُردنجانی، حنیف (بهار و تابستان 1400). «تصحیح یک اشتباه تاریخی: مطالعه‌ای در نشان کلانتری کتابخانه به اسم کمالالدین بهزاد». آیینۀ میراث، شمارۀ 68، ص. 34ـ9.
پورتر، ایو (1392). آداب و فنون نقاشی و کتاب آرایی، ترجمۀ زینب رجبی، تهران: متن.
تنکابنی، محمد مؤمن بن محمدزمان (1390). تحفه المؤمنین مشهور به تحفه حکیم مؤمن. قم: نور وحی.
جامی، نورالدین عبدالرحمان بن احمد (1378الف). دیوان جامی. با مقدمه و تصحیح: اعلاخان افصحزاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378ب). مثنوی هفت اورنگ. با مقدمۀ اعلاخان افصحزاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
حافظ ابرو، عبدالله بن لطفالله (1380). زبده التواریخ. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات: سیدکمال حاجسیدجوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دروش، فرانسوا (1395). دستنامۀ نسخهشناسی نسخه‌های به خط عربی. مترجم: سید محمدحسین مرعشی، تهران: سمت.
دولتآبادی، عزیز (1377). سخنوران آذربایجان از قطران تا شهریار. تبریز: ستوده.
دهخدا، علیاکبر (1390ـ1385). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رعناحسینی، کرامت (1366). «منشور کلانتری خواجه نصیر مذهّب». فرهنگ ایرانزمین، شمارۀ 27، ص.72ـ69.
روشن، محمد (1387). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ عمومی جمعیت نشر فرهنگ رشت. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
سراج شیرازی، یعقوب بن حسن (1376). تحفه المحبین. زیر نظر محمدتقی دانشپژوه و بهکوشش: کرامت رعناحسینی و ایرج افشار، تهران: نقطه.
سمرقندی، کمالالدین عبدالرزاق (1383ـ1372). مطلع السعدین و مجمع البحرین. بهکوشش دکتر عبدالحسین نوایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سیدیوسف حسین (1390). رسالۀ جلدسازی بهتصحیح علی صفری آققلعه، تهران: میراث مکتوب.
شاردن، ژان (1374). سفرنامۀ شوالیه شاردن. مترجم: اقبال یغمایی، تهران: توس.
شوشتری، میرعبداللطیفخان (1363). تحفه العالم و ذیل التحفه: سفرنامه و خاطرات. بهکوشش ص. موحد، تهران: طهوری.
صفری آققلعه، علی (1390). نسخه شناخت. با مقدمۀ ایرج افشار، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
کریم‌زادۀ تبریزی، محمدعلی (1363). احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی. لندن: محمدعلی کریم‌زاده تبریزی.
گاچک، آدام (1394). فرهنگ اصطلاحات توصیفی نسخه‌های خطی جهان اسلام. مترجم: علی قلی نامی، تهران: مؤسسۀ فرهنگ بنیاد شکوهی.
گرجی، میرزا خسروبیگ (1390). محک خسروی. بهتصحیح و تعلیقات: فائزه زهرا میرزا، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
لسانی شیرازی (1345). شهرآشوب. گردآورنده: سیدعلیرضا مجتهدزاده، مشهد: دانشگاه مشهد.
مازندرانی، محمد سعیداشرف (1373). دیوان اشعار. بهکوشش محمدحسن سیّدان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مایل هروی، نجیب (1372). کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی به انضمام فرهنگ واژگان نظام کتاب‌آرایی. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ــــــــــــــــــ (1379). «فرهنگ تاریخی اصطلاحات نسخهشناسی (جدول)». نامۀ بهارستان، شمارۀ 2، ص. 39ـ31.
ــــــــــــــــــ (1396). کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی: مجموعه رسائل در زمینۀ خوشنویسی، مرکب‌سازی، کاغذگری، تذهیب و تجلید. چاپ سوم، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
مجتهدی، مهدی (1391). «نقش و جایگاه فرهنگی و اجتماعی وراقان در تمدن اسلامی». رسالۀ دکترا، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
مدنی همدانی، سیدحسن (صفا الحق) (1386). منتخب رسالات صفا الحق. گزینش و ویرایش و تعلیقات: علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
منشی قمی، قاضی میراحمد (1383). گلستان هنر. بهتصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: منوچهری.
مهدوی، سید مصلحالدین (1391ـ1387). اعلام اصفهان. جلد دوم، بهتصحیح، تحقیق و اضافات: غلامرضا نصراللهی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
ناصر خسرو (بی‌تا). دیوان ناصر خسرو. تهران: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نوشاهی، عارف (1390الف). سیه بر سفید: مجموعه گفتارها و یادداشت‌ها در زمینۀ کتابشناسی و نسخهشناسی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
ــــــــــــــ (1390ب). فهرست نسخه‌های خطی فارسی آرشیو ملی پاکستانـ اسلامآباد: گنجینۀ مفتی فضل عظیم بهیرودی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
ـــــــــــــــ (1390ج). فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانۀ مرکزی پنجاب لاهور (پاکستان) (مجموعه‌های آزاد، پیرزاده، شیرانی، کیفی، عمومی). تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
واعظ قزوینی، ملا محمدرفیع (1359). دیوان اشعار. بهتصحیح و مقدمۀ سید حسن ساداتناصری، تهران: علیاکبر علمی.
منابع لاتین
Soucek, Perscilla and Cagman, Filiz (1995), A Royal Manuscript and Its Transformation: The Life History of Book, published in: The book in the Islamic world : the written word and communication in the Middle East / edited by George N. Atiyeh, Albany : State University of New York Press ; [Washington, D.C.] : Library of Congress, 179- 208.Thackston, Wheeler McIntosh (2001), Album prefaces and other documents on the history of calligrphers and painters, Leiden. Boston. Koln: Brill.
URLs
URL7: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/446553?ft=codices&offset=1240&rpp=40&pos=1265
URL11: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b6001261c/f5.item.r=btv1b6001261%D8%B2
URL12: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8432899d/f167.item.r=arabe
URL13: s://viewer.cbl.ie/viewer/image/Per_232/25/
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 438 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 281 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب