پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 301 |
| تعداد مقالات | 3,173 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,211,826 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,301 |
بررسی خاستگاه اسطوره‌ای، دین‌شناختی و سیاسی-اجتماعی تعزیه | ||
| پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی | ||
| مقاله 2، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 4، بهمن 1402، صفحه 1-18 اصل مقاله (527.55 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/jcrl.2024.7004.1082 | ||
| نویسنده | ||
| ابوالفضل حری* | ||
| گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و زبان ها، دانشگاه اراک، اراک- ایران | ||
| چکیده | ||
| این مقاله، به تعریف، تبار نمایشی، و به ویژه به سه خاستگاه اسطوره‌ای و دین‌شناختی و سیاسی- اجتماعی تعزیه اشاره می‌کند. پرسش اصلی این است که تعزیه چه خاستگاه‌هایی دارد و علل شکل‌گیری تعزیه در گفتمان شیعی کدام است. روش تحقیق به صورت کیفی- تبیینی و با استفاده از ابزار کتاب‌خانه‌ای در دسترس و از میان منابع مبنایی متعدد ایرانی و غیرایرانی خواهد بود. از حیث اسطوره‌شناختی، تعزیه با برخی آیین‌های کهن ایرانی از جمله «مصایب میترا»، «یادگار زریران» و به ویژه «سوگ سیاوش» در ارتباط است که به طریق اولی، ذیل عنوان کلی «ایزد شهیدشونده» قرار می‌گیرند. از حیث دین‌شناختی، به ارتباط تعزیه با آموزه‌های اسلامی و به ویژه اندیشه بنیادین تقابل خیر و شر اشاره می‌شود و از ارتباط احتمالی تعزیه با نمایش مصایب و آلام مسیح در سنت مسیحی قرون وسطایی نیز سخن گفته می‌شود. از حیث سیاسی- اجتماعی نیز اشاره می‌شود که چگونه گفتمان شیعی در پی باور به این حقیقت که حکومت الهی را غصب کرده‌اند، کوشیده است اولاً در طول تاریخ برای احقاق حق قیام کند. در ثانی، تعزیه به مثابه نمایشی دینی را با سنت‌ها و آیین‌های ملی خود ممزوج، و بر تقابل همیشگی خیر و شر تأکید کند. این سه خاستگاه اسطوره‌ای و دینی و سیاسی- اجتماعی، بستر را برای بررسی ارتباط تعزیه با تراژدی فراهم می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعزیه؛ درام اسلامی؛ خاستگاه اسطوره‌ای؛ خاستگاه دینی؛ خاستگاه سیاسی- اجتماعی | ||
| مراجع | ||
|
احمدزاده، شیده. (۱۳۸۶). «بررسی تطبیقی قهرمان تراژدی و تعزیه». پژوهشنامة علوم انسانی. ش 54. صص 19-36.
ارسطو. (1357). فن شعر. ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب. تهران: امیرکبیر.
برزوئیان، مرضیه. (۱۳۹۴). «بررسی جامعه‌شناختی آیین‌های سوگواری ایران به تعزیه». رسالۀ دکتری منتشر نشده (تربیت مدرس). تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
بلوکباشی، علی و شهیدی، یحیی. (1381). پژوهشی در موسیقی و سازهای موسیقی نظامی در دوره قاجار. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بیضایی، بهرام. (1344). نمایش در ایران. تهران: کاویان.
بیمن، ویلیام. (1389). «ابعاد فرهنگی قراردادهای نمایشی در تعزیة ایرانی». در تعزیه: آیین و نمایش در ایران. ویراستة پیتر جی. چکلووفسکی. تهران: سمت. صص42-53.
جنتی عطایی، ابوالقاسم. (۱۳۳۳). بنیاد نمایش در ایران. تهران: چاپ میهن.
چلکووسکی، پیتر جی. (۱۳۶۷). تعزیه: هنر بومی پیشرو ایران. ترجمۀ داوود حاتمی. تهران: علمی و فرهنگی.
خوتسکو، الکساندر. (۱۳۷۹). تئاتر ایرانی. در کتاب پرده‌های باز (دربارۀ تعزیه و تئاتر). تألیف جلال ستاری. تهران: میترا. صص. ۱۳۷-۱۴۹.
خوتسکو، الکساندر. (1355). جنگ شهادت (مجموعة 33 مجلس تعزیه ج. اول). به اهتمام زهرا اقبال. زیرنظر محمدجعفر محجوب. تهران: سروش.
رضایی‌راد، محمد. (1382). روضه‌خوانی همچون عنصری نمایشی. دفترهای تئاتر (دفتر سوم)، نشر نیلا.
روزنتسوایک، فرانتز. (1377). تراژدی و بیداری نفس در تراژدی: کتاب سروش (مجموعه مقاله 3). تهران: سروش.
ستاری، جلال. (۱۳۸۶). زمینۀ اجتماعی تعزیه و تئاتر در ایران. تهران: نشر مرکز.
شهلا، شمیم. (۱۴۰۲). مفهوم تعزیه از نگاه بهرام بیضایی: مطالعۀ تطبیقی مفهوم تعزیه از نگاه بهرام بیضایی و سفرنامه‌های غربی. تهران: انتشارات روشنگران.
شهیدی، عنایت‌الله و بلوکباشی، علی. (1380). پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی از آغاز تا آخر دوره قاجار در تهران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
علی‌آبادی، همایون. (۱۳۷۲). «وجوه اشتراک و افتراق نمایش آیینی و درام معاصر ایران (تعزیه) با تئاتر غرب». هنر. ش22. صص۱۷۰-۱۷۸.
عناصری، جابر. (۱۳۶۶). درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران. تهران: جهاد دانشگاهی.
کالمار، ژان. (۱۳۷۹). «آیین‌ها و اقتدار تشیع: تحکیم تشیع صفوی: مذهب پرطرفدار و مردمی». ترجمۀ یداله آقاعباسی. تئاتر. ش۲۴ و ۲۵. صص ۳۳-۱۱۶.
کرتیس، وستا سرخوش. (۱۳۷۳). اسطوره های ایرانی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
کلاته، محمدامین. (1390). «کهن‌ترین سوگواری مذهبی: نمایش «تعزیه» هنر ناب ایرانی است که قدمت دیرینه‌ای دارد». روزنامة تهران امروز. پنجشنبه ۱۰ آذر ۱۳۹۰.
کویاجی، جهانگیر کوورجی. (۱۳۸۳). بنیادهای اسطوره و حماسه در ایران. ترجمۀ جلیل دوستخواه. تهران: آگه.
گوته، یوهان ولفگانگ فون. (۱۳۹۲). دیوان غربیـ شرقی. ترجمۀ محمود حدادی. تهران: کتاب پارسه.
محجوب، محمدجعفر. (۱۳۴۶). «تأثیر تئأتر اروپایی و روش‌هایی نمایشی آن در تعزیه». ایران نامه، ش۵. صص۵۰۵-۵۲۷.
مختاباد، سید مصطفی. (۱۳۷۴). «درونمایۀ تشبیه در تعزیه». هنر. ش۲۸. صص۴۹۱-۴۹۸.
مختاباد، مصطفی. (1381). «تأویل تبارشناسانة قهرمان در تعزیه». مجله مدرس هنر. ش1. د1. صص 45-54.
مختاباد، مصطفی و شیخ مهدی، علی. (1389). «نقد رویکردهای پژوهشی پیشینة نمایش ایرانی تعزیه». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش17. صص ۸۷-۱۱۲.
مسکوب، شاهرخ. (۱۳۵۱). سوگ سیاوش: در مرگ و رستاخیز. تهران: خوارزمی.
ملک پور، جمشید. (1366). سیر تحول مضامین در شبیه خوانی و تعزیه. تهران: جهاد دانشگاهی.
ملک‌پور، جمشید. (1363). ادبیات نمایشی در ایران. تهران: توس.
ممنون، پرویز. (1380). «تعزیه از دیدگاه تئاتر غرب» در تعزیه: آیین و نمایش در ایران. ویراستة پیتر جی. چکلووسکی. ترجمۀ داوود حاتمی. تهران: سمت. صص 192-209.
همایونی، صادق. (1354). تعزیه و تعزیه‌خوانی. تهران: جشن هنر شیراز.
یارشاطر، احسان. (۱۳۵۵/۱۳۸۹). «تعزیه و آئین‌های سوگواری در ایران قبل از اسلام» در تعزیه، نیایش و نمایش در ایران. پیتر جی. چلکووسکی (ویراستار). ترجمۀ داوود حاتمی. تهران: علمی و فرهنگی.
Alemohammed, S. M. Reza (1995). Taziyeh: history, form and contemporary relevance. Unpublished PhD thesis, University of Warwick.
Scot Aghaei, Kamran (2010). The origins of Sunitte-Shiite devide and the emergence of Tazy'eh tradition. In Peter J. chelkowsky (Ed.). Eternal performance: Tazy'eh and other Shite rituals. London: Seagull. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 253 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 236 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب