پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 301 |
| تعداد مقالات | 3,173 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,211,815 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,301 |
مطالعه سبکی نقوش تذهیب چادرها و سایه‌بان‌های نگاره‌های منتخب شاهنامه شاه‌تهماسبی | ||
| نگارینه هنر اسلامی | ||
| دوره 10، شماره 26، اسفند 1402، صفحه 186-205 اصل مقاله (2.96 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2023.6222.1713 | ||
| نویسندگان | ||
| صمد نجارپور جباری* 1؛ مرضیه جعفرپور2 | ||
| 1هیات علمی | ||
| 2دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان. | ||
| چکیده | ||
| شاهنامه شاه تهماسبی با 258 نگاره، ماحصل تلاش هنرمندان برجسته سده دهم هجری از مکتب تبریز دوره صفوی است. این شاهنامه دربردارنده مجموعه درخشانی از نگارگری و تذهیبهای فاخر بوده که زیبایی و شکوه هنر صفوی را به نمایش می‌گذارد. درمیان تزیینات چشمگیر شاهنامه تهماسبی، نقوش تذهیب را می‌توان در تزئینات چادرها و سایه‌بان‌ها مشاهده کرد که تقریبا حجم قابل ملاحظه‌ای را در نگاره‌ها به خود اختصاص داده‌اند. به نظر می رسد این نقش مایه ها در تزئینات چادرها و خیمه های آن دوره مورد استفاده قرار می گرفت. بر همین اساس، این مقاله با هدف مطالعه و بررسی عناصر نقوش تذهیب چادرها و سایه‌بان در نگاره‌های منتخب شاهنامه تهماسبی بر اساس مولفه‌های نوع، رنگ و ترکیب‌بندی و در نهایت سبک شناسی فرمالیستی نقوش تذهیب آن است و مقاله حاضر همچنین در پاسخ به این سوالات است که «در تزیینات چادرها و سایه‌بان‌های نگاره‌های شاهنامه شاه تهماسبی از چه نقوش تذهیب (بر اساس نوع، رنگ و ترکیب‌بندی) استفاده شده است؟ و این نقشمایه‌ها به لحاظ فرمالیستی از چه سبکی پیروی می‌کنند؟» این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی پیش رفته و جمع‌آوری داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌‌ای و منابع اینترنتی صورت گرفته‌‌است. جامعه آماری نگاره های دارای چادر و خیمه در شاهنامه شاه تهماسبی هستند که از این میان هشت نگاره بصورت هدفمند انتخاب شده اند. نتایج حاصله از مطالعه و تحلیل هشت نگاره از شاهنامه تهماسبی، بیانگر آن است که نقوش اسلیمی و ختایی به وفور در تزیینات چادرها و سایه‌بان‌ها به‌کار رفته‌اند. و این نقش مایه ها در کنار سایر نقوش، در آرایه های خیمه و چادرهای فاخر دوره صفوی مورد استفاده قرار می گرفت. اما از میان نقوش تذهیب در نگاره های خیمه ها و چادرهای شاهنامه، آرایه‌های اسلیمی نسبت به نقوش دیگر با تنوع بالاتری با فرمهای اسلیمی ماری، اسلیمی پیچک‌دار، اسلیمی تخمک‌دار و اسلیمی دهن‌اژدری اجرا شده‌اند. نقوش ختایی نیز در اکثر نگاره‌ها در تلفیق با اسلیمی‌‌ها دیده می‌شوند. هم-چنین در چند نگاره، وسعت قلیلی از تزیینات به آلات گره‌ها و تشعیر اختصاص داده شده‌اند. نقوش تذهیب با ترکیب‌های گردان و قابی به صورت قرینه اجرا شده‌اند که نقوش تک‌رنگ در تزیینات حضور بیشتری دارند. علیرغم استفاده از طیف رنگی متنوع، رنگ‌های لاجوردی و شنگرف، پوست پیازی سطح و سیعی از رنگ‌آمیزی نقوش را نیز در برمی‌گیرند. در سبک شناسی تذهیب های چادرها و خیمه های نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی، حضور اسلیمی ماری، اسلیمی های فیلی توپر و تو خالی، فضای زمینه خلوت می توان دید همچنین رنگ های زمینه تذهیب که به رنگ پارچه ها نزدیک تر باشد، بیشتر استفاده شده است. بندهای اسلیمی و ختایی در طرح و نقش کلی تذهیب های چادرو خیمه حضور دارند که بند ختایی بیشتر از اسلیمی بوده و از گل و برگ های متنوع تری برخوردارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تذهیب؛ دوره صفوی؛ مکتب دوم تبریز؛ شاهنامه تهماسبی؛ خیمه | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آژند، یعقوب (1395). نگارگری ایران. جلددوم. چاپ سوم. تهران: سمت.
ابراهیم‌زاده نجف‌آبادی، مهناز (1391). «بررسی تطبیقی نقوش تجریدی تذهیب در دوره صفوی و تأثیرات آن بر تذهیب معاصر». پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، تهران.
اصفهانی، فریده (1396). «بررسی و تحلیل فرم و نقش تخت پادشاهان در پنج نگاره از شاهنامه تهماسبی». پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
بختیاریان. مریم (پاییز1393). «فرمالیسم از نگاه کلایو بل و نیکولاس لومان». هنرهای تجسمیـ هنرهای زیبا، شماره 59، صص. 18ـ13.
بیرانوند، زینب (1388). «نقش چادر و خیمهگاه در هنر نگارگری». پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
پاکباز، رویین (١٣٧٩). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: نارستان.
پوپ، آرتور (1393). سیر و صور نقاشی ایرانی. مترجم: یعقوب آژند، چاپ چهارم، تهران: مولی.
ــــــــــ ؛ آکرمن، فیلیس (1387). سیری در هنر ایران، جلد پنجم: هنر نقاشی، کتابآرایی و پارچهبافی. مترجم: زهره روحفر، تهران: علمی فرهنگی.
جنسن. چالز (1394). تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی. مترجم: بتی آواکیان، تهران: سمت.
جعفری دهکردی. ناهید(تابستان1395) مضامین به کار رفته در پارچه های زربفت صفوی منقش به اشکال انسانی با تاکید بر عصر شاه عباس صفوی. نگارینه هنر اسلامی، دوره سوم شماره دهم. 86-70.
دهخدا، علیاکبر (1377). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
زکریایی کرمانی، ایمان؛ خوشبخت، زهرا؛ خواجهاحمد عطاری، علیرضا (بهار1397). «سبکشناسی تذهیبهای قرآنی در مکتب شیراز با تأکید بر مؤلفه فرمهای تزیینی». مطالعات هنر اسلامی، شماره 29، صص. 228ـ201.
طالبپور. فریده (بهار1390). «بررسی تطبیقی نقوش منسوجات هندی گورکانی با پارچههای صفوی». نگره، شماره 17، 30ـ15.
ـــــــــــــــ (پاییز و زمستان1397). «پارچهبافی در عصر صفوی: از منظر تاریخی، سبکها و کارکردها». مبانی نظری هنرهای تجسمی، شماره 6 ، صص. 134ـ123.
فروزانتبار. حوریه (تابستان1382). «پارچههای صفوی». هنر، شماره 56، صص. 115ـ104.
کلاویخو، روی دگنسالس (1384). سفرنامۀ کلاویخو. مترجم: مسعود رجبنیا، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
کن‌بای، شیلا (1391). نقاشی ایرانی. مترجم: مهدی حسینی، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه هنر.
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی. جلد یکم، تهران: امیرکبیر.
ولش، آنتونی (١٣٨5). نگارگری و حامیان صفوی. مترجم: روحالله رجبی. تهران: فرهنگستان هنر.
Canby. Sheila R (2014). Shahnama of Shah Tahmasp. New yourk: The Metropolitan Museum of Art, Distributed by Yale university press, New Haven and London.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 301 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 206 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب