آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها325
تعداد مقالات3,414
تعداد مشاهده مقاله3,933,052
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,771,613
موسوی حاجی, سید رسول, فیضی, حسین, هاشمی زرج آباد, حسن. (1402). شیرسنگی کنگره‌دار؛ گونه‌ای از سنگ مزارهای گورستان اسلامی شهسوار ایذه. , 10(26), 176-185. doi: 10.22077/nia.2023.6548.1765
سید رسول موسوی حاجی; حسین فیضی; حسن هاشمی زرج آباد. "شیرسنگی کنگره‌دار؛ گونه‌ای از سنگ مزارهای گورستان اسلامی شهسوار ایذه". , 10, 26, 1402, 176-185. doi: 10.22077/nia.2023.6548.1765
موسوی حاجی, سید رسول, فیضی, حسین, هاشمی زرج آباد, حسن. (1402). 'شیرسنگی کنگره‌دار؛ گونه‌ای از سنگ مزارهای گورستان اسلامی شهسوار ایذه', , 10(26), pp. 176-185. doi: 10.22077/nia.2023.6548.1765
موسوی حاجی, سید رسول, فیضی, حسین, هاشمی زرج آباد, حسن. شیرسنگی کنگره‌دار؛ گونه‌ای از سنگ مزارهای گورستان اسلامی شهسوار ایذه. , 1402; 10(26): 176-185. doi: 10.22077/nia.2023.6548.1765

شیرسنگی کنگره‌دار؛ گونه‌ای از سنگ مزارهای گورستان اسلامی شهسوار ایذه

نگارینه هنر اسلامی
دوره 10، شماره 26، اسفند 1402، صفحه 176-185    اصل مقاله (1.56 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2023.6548.1765
نویسندگان
سید رسول موسوی حاجی* 1؛ حسین فیضی2؛ حسن هاشمی زرج آباد3
1ستاد باستانشناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایرا
2دانشجوی دکتری باستان‌شناسی –گرایش دوران اسلامی، دانشگاه مازندران
3دانشیار باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران
چکیده
سنگ مزارهای دوران اسلامی، طیف وسیعی از گونه‌های مختلف با اشکال گوناگون و نقوش متنوع را به خود اختصاص داده است. این آثار سنگی، نمودی از تفکر انسان در زمینه مرگ و جهان پس از آن می‌باشد. ایرانیان مسلمان با قرار دادن سنگ مزار بر قبور مردگان خویش، علاوه بر آن‌که زمینه را برای کتابت نام و تاریخ وفات شخص متوفی فراهم می‌آوردند، با شکل بخشیدن به سنگ مزار، مقاصد خود را نیز به شکل نمادین ابراز می‌داشتند. هر چند در غالب گورستان‌های دوران اسلامی ایران سنگ قبرِ کتیبه‌دار وجود دارد لیکن استفاده از سنگ مزار به شکل‌های نمادین، انسانی و حیوانی عمدتاً در مناطق عشایرنشین ایران از جمله: استان-های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان و اصفهان بیشتر مرسوم بوده است. نتایج مطالعات انجام شده در گورستان شهسوار ایذه که مربوط به عشایر بختیاری ساکن در شمال خوزستان و متعلق به سده‌های متأخر اسلامی (سده‌های ده تا عصر حاضر) است، مؤید آن است که مردمان این حوزه جغرافیائی از سنگ مزارهای متنوعی در پوشش قبور مردگان خود استفاده می‌کردند که گونه‌ی شیر سنگی از اهمیت و اعتبار بیشتری نسبت به سایر گونه‌ها برخوردار بوده است. به باور عشایر بختیاری، نصب شیر سنگی صرفاً بر مزار افرادی انجام می‌گرفت که در دوران حیات خویش، منش پهلوانی و روحیه‌ی جنگ‌آوری داشته و با تأسی از مولای متقیان علی (ع) که اسدالله (شیر خدا) بود، حق مظلوم را از ظالم می‌ستاندند و در دستگیری از ضعفا و فقرا دریغ نمی-ورزیدند. توضیح اینکه، در میان گونه‌های متنوع سنگ مزار در گورستان‌های ایل بختیاری که مهمترین آنها شامل: سنگ مزارهای ساده، محرابی شکل، انسانی شکل، مطبق کنگره‌دار و تندیس شیر سنگی است؛ کمیاب‌ترین گونه سنگ مزارها مربوط به گونه‌ی شیر سنگی است و این مهم آشکارا بر این حقیقت گواهی می‌دهد که نصب شیر سنگی بر مزار افراد متوفی تابع شرایط و الزاماتی بوده و هر کسی نمی‌توانسته از این گونه سنگ مزار برخوردار گردد. مطالعات قوم باستان‌شناختی حکایت از آن دارد که توفیق در نصب شیر سنگی موجبات فخر و تفوق طایفه را بر طوایف دیگر فراهم می‌آورد و اگر طایفه یا قبیله‌ای به ناحق و بدون برخورداری از شرایط لازم نسبت به نصب شیر سنگی بر مزار افراد متوفی خود اقدام می‌کرد، بلافاصله با عکس‌العمل تند بزرگان ایل بختیاری و تخریب مزار مذکور مواجه می‌شدند. در این پژوهش که بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است، سعی گردید تا از میان گونه‌های متعدد سنگ مزار در گورستان شهسوار ایذه، گونه‌ی موسوم به «شیر سنگی کنگره‌دار» به تفصیل مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
گورستان اسلامی؛ سنگ مزار؛ شهسوار ایذه؛ شیر سنگی کنگره‌دار؛ دوران متأخر اسلامی
مراجع
  • احمدی، مجید؛ آزاد، سحر (1386). «گزارش گردهمایی گنجینه­های ازیادرفته هنر ایران (گنج­نامه هنر ایرانی)». آیینه خیال، دی ماه 1386، شماره 3، 92ـ88.
  • اذکایی، پرویز (1353)، روایت درباره شیر سنگی همدان، مردم شناسی و فرهنگ عامه ایران، تابستان 1353، شماره 1، صص 30-46.
  • افشار سیستانی، ایرج (1373). خوزستان و تمدن دیرین آن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • اقتداری، احمد (1359). خوزستان و کهگیلویه و ممسنی. تهران: انجمن آثار ملی.
  • الیاده، میرچا (1384). اسطوره و رمز در اندیشه میرچا ایلیاده. مترجم: جلال ستاری، تهران: مرکز.
  • دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت­نامه. جلد دهم، تهران: دانشگاه تهران.
  • رحمانی، روح­الله؛ شریف­زاده، عبدالمجید؛ امرایی، مهدی (1401). «نمادشناسی و نوع­شناسی شیر سنگی­های ایران با تأکید بر نقوش و خطوط پیرامونی». مجله هنرهای تجسمی، دوره بیست­و­هفتم، شماره2، صص. 113ـ103.
  • صحراشکاف، پرویز (1388)، بردشیر (شیر سنگی)، معتبر، اهواز.
  • صدرایی، علی، معروفی­اقدم، اسماعیل (1400). «پژوهشی بر بازتاب ادوات جنگی در نقوش سنگ قبور دوران اسلامی ایران». اثر، دوره چهل و دوم446ـ424.
  • صراف، محمدرحیم (1397). نقوش برجسته ایلامی. تهران: سمت.
  • صفی­خانی، نینا؛ احمدپناه، سیدابوتراب؛ خدادادی، علی (1393). «نشانه­شناسی نقوش سنگ قبور قبرستان تخت فولاد اصفهان». هنرهای تجسمی، دوره نوزدهم، شماره 4، 76ـ67.
  • ضابطی جهرمی، احمد (1389) پژوهش­هایی در شناخت هنر ایران. تهران: نشر نی.
  • قنبری عدیوی، عباس (1393)، شیر سنگی (پژوهشی درباره شیر سنگی در بختیاری)، نیوشه، شهرکرد.
  • کارنگ، عبدالعلی (1351). آثار باستانی آذربایجان. تهران: انجمن آثار ملی.
  • کلاه­کج، منصور؛ نادری، زینب (1402). «تحلیل معنایی و ساختاری سنگ مزاری مزارستان دوران اسلامی «شهسوار» ایذه». پژوهش­های باستان شناسی ایران، دوره سیزدهم، شماره 38، صص 207-236.
  • موسوی بجنوردی، کاظم (1397). دانشنامه فرهنگ مردم ایران. جلد پنجم، تهران: مرکز دائره­المعارف بزرگ ..
  • Clauss , Manfred, (2000). The Roman Cult of Mithras : the God and his Mysteries , N Y ; Routledge.
 

 

 

 

 

 

 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 742
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 294


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب