آمار

تعداد نشریات21
تعداد شماره‌ها301
تعداد مقالات3,173
تعداد مشاهده مقاله3,211,829
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,380,302
شه کلاهی, فاطمه. (1401). الگوی ساختاری حاکم بر نگاره‌های «آب‌تنی شیرین» در سنت نقاشی ایرانی. , 9(24), 146-160. doi: 10.22077/nia.2023.5866.1672
فاطمه شه کلاهی. "الگوی ساختاری حاکم بر نگاره‌های «آب‌تنی شیرین» در سنت نقاشی ایرانی". , 9, 24, 1401, 146-160. doi: 10.22077/nia.2023.5866.1672
شه کلاهی, فاطمه. (1401). 'الگوی ساختاری حاکم بر نگاره‌های «آب‌تنی شیرین» در سنت نقاشی ایرانی', , 9(24), pp. 146-160. doi: 10.22077/nia.2023.5866.1672
شه کلاهی, فاطمه. الگوی ساختاری حاکم بر نگاره‌های «آب‌تنی شیرین» در سنت نقاشی ایرانی. , 1401; 9(24): 146-160. doi: 10.22077/nia.2023.5866.1672

الگوی ساختاری حاکم بر نگاره‌های «آب‌تنی شیرین» در سنت نقاشی ایرانی

نگارینه هنر اسلامی
دوره 9، شماره 24، بهمن 1401، صفحه 146-160    اصل مقاله (3.69 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2023.5866.1672
نویسنده
فاطمه شه کلاهی*
دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
روایت آب‌تنی شیرین از خمسه نظامی، یکی از موضوعات ادبی است که در دوره‌ها و مکاتب مختلف نقاشی ایرانی، هنرمندان متعددی در به تصویر کشیدن آن دست به قلم برده و آثار بزرگی خلق کرده‌اند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که در سنت نقاشی ایرانی برای هر موضوع یا روایت ادبی، قراردادهای بصری از پیش تعیین‌شده و تعریف‌شده‌ای مفروض بوده است و نگارگران در هر دوره و مکتبی در آثار خود به همان ساختار وفادار و متعهد بوده‌اند. تداوم این قراردادها، آن‌ها را به الگوی ساختاری در همان موضوع ادبی تبدیل می‌کرد. هدف این مقاله یافتن الگوی ساختاری حاکم بر تصویرگری روایت آب‌تنی شیرین در سنت نقاشی ایرانی است؛ و درصدد پاسخ به این سؤال است که نگاره‌ها با موضوع «آب‌تنی شیرین» به لحاظ ساختاری چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟ این مطالعه به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی انجام شده است و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و مشاهده مستقیم تصویر نگاره‌هاست. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات کیفی می‌باشد.

شباهت ساختاری نگاره‌ها در تصویرگری روایت آب‌تنی شیرین شامل «خطوط رهنمون‌گر و نقطه تمرکز نگاره»، «گردش چشم در نگاره و شکل دیدگانی» و «جهت نگاه پیکره‌ها» است. نگارگران از دو خط رهنمون‌گر موربِ موازی که هر یک با قطر کادر اصلی نگاره، زاویه 90 درجه تشکیل می‌دهند، برای جاسازی عناصر نگاره، به ویژه پیکره خسرو و شیرین بهره برده‌اند. گردش چشم در نگاره با مثلث دیدگانی منطبق است. همچنین از آنجا که گروهی از نگاره‌ها دارای تقارن محوری با گروه دیگر هستند، از این‌رو جهت حرکت چشم بر سطح اثر متفاوت است. امتداد جهت نگاه خسرو به شیرین، مانند دیگر نگاره‌های نظرگاه در سنت نقاشی ایرانی، به صورت مایل و از بالا به پایین است. از طرف دیگر، اگرچه نگارگران در تصویرگری این روایت کمتر دست به ساختارشکنی زده‌اند، اما نگاره‌ها در مؤلفه «تناسبات کادر» با یکدیگر تفاوت ساختاری دارند.
کلیدواژه‌ها
نقاشی ایرانی؛ الگوی ساختاری؛ آب‌تنی شیرین؛ خمسه نظامی
مراجع
  • افهمی، رضا. (1385). فرهنگ بصری حاکم بر بازنمایی در هنر هخامنشی، مطالعه موردی: تالار آپادانا، تخت‌جمشید، رساله دکتری رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس.
  • آیت‌اللهی، حبیب‌الله. (1385). مبانی نظری هنرهای تجسمی. تهران: سمت.
  • پاکباز، رویین. (1387). دایره‌المعارف هنر، تهران: مؤسسه فرهنگ معاصر.
  • __________ . (1390). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
  • پیروزرام، شهریار و بینای مطلق، سعید. (1392). «بررسی مسأله خلاقیت در هنر سنتی»، جاویدان خرد، شماره 24، 29-46.
  • حسینی مطلق، ملیحه. (1389). «بررسی دو نگاره شیرین در چشمه و خسرو در حال نظاره در مکتب هرات و شیراز قرن نهم هجری»، کتاب ماه هنر، شماره 140، 34-39.
  • حکمتی، هدی. (1397). «بررسی طرح عشّاق در نگارگری ایرانی، مطالعه موردی: نگاره آب‌تنی شیرین در دو مکتب هرات و تبریز»، شباک، شماره 8، 29-35.
  • خندابی، سارا. (1399). «مطالعه بیش‌متنی نگاره‌های آب‌تنی شیرین در نگارگری ایرانی و نقاشی معاصر خسرو و شیرین بر مبنای آرای ژرار ژنت»، پژوهشنامه گرافیک و نقاشی، شماره 5، 38-52.
  • خواجوی کرمانی، محمود بن علی. (1393). سه مثنوی خواجوی کرمانی: همای و همایون، کمال‌نامه و روضه‌الانوار، تهران: متن.
  • خواجه احمد عطاری، علی‌رضا و پوررضائیان، مهدی. (1387). «مطالعه رابطه نگارگری و خوشنویسی از دوره مغول تا صفوی»، نگره، شماره 6، 83-95.
  • رادفر، ابوالقاسم. (1371). کتاب‌شناسی نظامی گنجه، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی پژوهشگاه.
  • رضایی اردانی، فضل‌ا... (1391)، «بررسی و مقایسۀ تحلیلی لیلی و مجنون نظامی و روایت‌های عربی این داستان»، ادبیات فارسی و زبان‌های خارجه: مطالعات داستانی، شماره 1، 42-57.
  • زابلی‌نژاد، هدی. (1387). «بررسی نگاره‌های داستان خسرو و شیرین»، کتاب ماه هنر، شماره 126، 30-45.
  • صبحدم، م. (1332). «درباره نظامی و خمسه (خسرو و شیرین)»، شیوه، شماره 1، 69-78.
  • صفا، ذبیح‌ا... (1366)، تاریخ ادبیات در ایران، ج2، تهران: فردوس.
  • فرهاد، مهران. (1387). «بیت مصّور: پیوند بین متن و نقش در نسخه‌های شاهنامه»، نامه بهارستان، شماره 13 و 14، 103-118.
  • کنبی، شیلا. (1389). رضا عباسی اصلاح‌گر سرکش، مترجم: یعقوب آژند، تهران: فرهنگستان هنر.
  • گرابر، اولگ. (1383). مروری بر نگارگری ایرانی، مترجم: مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: فرهنگستان هنر.
  • گودرزی، مرتضی. (1379). روش تجزیه و تحلیل آثار نقاشی: آثار کلاسیک، ج1، تهران: عطائی.
  • _____________ و جاودانی، ندا. (1385). «بررسی و مقایسه هفت نگاره ایرانی با موضوع واحد: دیدن خسرو شیرین را در حال آب‌تنی»، خیال شرقی، شماره 3، 99-106.
  • مانته، هارالد. (1382). ترکیب‌بندی در عکاسی. مترجم: پیروز سیار، تهران: سروش.
  • مائیس، نظرلی. (1390). جهان دوگانه مینیاتور ایرانی: تفسیر کاربردی نقاشی دوره صفویه، مترجم: عباس‌علی عزتی، تهران: متن.
  • ممتحن، مهدی، حجت، عیسی و ناری قمی، مسعود. (1396). «تأملی در مفهوم و ارزش خلاقیت: ارزش خلاقانه معماری مبتنی بر الگو (مقایسه چارچوب ارزشی سنتی، معاصر و اسلامی)»، مطالعات معماری ایران، شماره 11، 43-84.
  • نقیب‌زاده، شادی و ناظری، افسانه. (1394). «ریخت شناسی نگاره سماع صوفیان منسوب به بهزاد»، نگارینه هنر اسلامی، شماره 7 و 8، 97-107.
  • Adle, Chahryar, (1975), “Recherche Sur le module et le trace’ correcteur dans la miniature orientale”, Le Monde Iranien et L’ Islam 3, Paris.
  • Chagnon, Michael. (2021). Flirting with the Radical: Intertextuality, Intervisuality, and Gendered Subversions in Manuscripts of Sūz u Gudāz. Journal of Material Cultures in the Muslim World, 2(1-2), 55-96.
  • Edgerly, John E. (1982). Surviving traditional art of Melanesia. The Journal of the Polynesian Society, 91(4), 543-579.
  • Papadopoulo, Alexandre, (1979), Islam and Muslim Art, T: Robert Erich Wolf, New York, Harry N. Adams.
  • URL1: https://art.thewalters.org/detail/83074/khusraw-watching-shirin-bathing-4
  • URL2: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/446594
  • URL3: https://asia.si.edu/object/F1908.262/#object-content
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 470
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,054


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب