آمار

تعداد نشریات21
تعداد شماره‌ها314
تعداد مقالات3,321
تعداد مشاهده مقاله3,546,627
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,591,252
اعظم کثیری, آتوسا. (1401). تحلیل ساختار بصری در نگاره "نبرد شبانه کی‌خسرو و افراسیاب" شاهنامه طهماسبی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی. , 9(23), 145-164. doi: 10.22077/nia.2022.5235.1599
آتوسا اعظم کثیری. "تحلیل ساختار بصری در نگاره "نبرد شبانه کی‌خسرو و افراسیاب" شاهنامه طهماسبی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی". , 9, 23, 1401, 145-164. doi: 10.22077/nia.2022.5235.1599
اعظم کثیری, آتوسا. (1401). 'تحلیل ساختار بصری در نگاره "نبرد شبانه کی‌خسرو و افراسیاب" شاهنامه طهماسبی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی', , 9(23), pp. 145-164. doi: 10.22077/nia.2022.5235.1599
اعظم کثیری, آتوسا. تحلیل ساختار بصری در نگاره "نبرد شبانه کی‌خسرو و افراسیاب" شاهنامه طهماسبی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی. , 1401; 9(23): 145-164. doi: 10.22077/nia.2022.5235.1599

تحلیل ساختار بصری در نگاره "نبرد شبانه کی‌خسرو و افراسیاب" شاهنامه طهماسبی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی

نگارینه هنر اسلامی
دوره 9، شماره 23، شهریور 1401، صفحه 145-164    اصل مقاله (646.61 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.5235.1599
نویسنده
آتوسا اعظم کثیری*
گروه ارتباط تصویری, دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی, تهران, ایران
چکیده
شاهنامه‌ فردوسی از برجسته‌ترین آثار ادب فارسی است که طی قرن‌ها تاریخ هنر ایران، همواره مرجع خلق آثار تصویری قرارگرفته است. نگارگری ایرانی نیز از غنی‌ترین منابع بصری نشانه‌شناختی است که در بافت فرهنگی- اجتماعی خاص زمانه خود آفریده شده و گاه از طریق برخی تمهیدات ساختاری و بیانی، میان شخصیت‌های حماسی و اسطوره‌ای شاهنامه و حامیان هنرمند نگارگر- قدرقدرتان زمانه- هم‌ارزسازی‌هایی را نیز به نمایش گذارده است. این تحقیق بر آن است که با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی و از طریق مطالعه یکی از نگاره‌های شاهنامه طهماسبی- نسخه کم‌نظیر روزگار شاه اسماعیل صفوی- ضمن تحلیل ساختار روایی، تعاملی و متنی نگاره و تطبیق آن با متن کلامی، به این پرسش کلی پاسخ دهد که نگاره نبرد شبانه به محوریت کنشگر اصلی -کیخسرو اساطیری- از طریق کدام ویژگی‌های ساختار روایی و تعاملی و متنی به بازنمود روایت و همانندسازی شاه حماسه شاهنامه با سلطان صفوی پرداخته است. روش تحقیق در این مقاله شیوه تحلیلی- توصیفی بر مبنای رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر است. ضمن این که کوشش شده میان ساختار تصویر و شعر نیز تطبیقی انجام شود. هدف اصلی در این مطالعه تبیین ویژگی‌های ساختار بازنمودی یک نگاره از نگارستان شاهنامه طهماسبی- در جایگاه نمونه‌ای از کل این اثر- است که به قصد تصویرسازی حماسه فردوسی جهت بازروایی داستان برای مخاطب زمانه خود و در جهت بزرگداشت شاه صفوی، انجام گردیده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در بازنمود این اثر، توأمان از ساختار روایی و مفهومی و نمادسازی استفاده شده (نقش اندیشگانی) که به بیان کنش‌های اشخاص روایت متنی و برجسته‌سازی کنش و کنشگران اصلی- شاه حماسه کیخسرو- پرداخته و در نقش تعاملی خود با مخاطب از وجه‌نمایی بالاتری نسبت به متن کلامی برخوردار است، ضمن این که از طریق ساختار ترکیب‌بندی و قراردهی شاه کیخسرو در موقعیت واقعی تصویر، به هم ارزسازی هویت او با شاه زمان خود مبارت نموده است.
کلیدواژه‌ها
نشانه‌شناسی اجتماعی؛ بازنمود تصویری؛ نگارگری شاهنامه؛ شاهنامه طهماسبی
مراجع
  • آژند، یعقوب. (1384). مکتب نگارگری تبریز و قزوین­ـ مشهد. چاپ دوم، تهران: فرهنگستان هنر.
  • ــــــــــــ. (1387). مکتب نگارگری هرات. تهران: فرهنگستان هنر.
  • آغاجری، سیدهاشم؛ اله‌یاری، حسن. (1390). «تحول و تنوع مفهوم سیادت در عصر صفویه». مطالعات تاریخ اسلام (پژوهشکده تاریخ اسلام)، سال سوم، شماره 9، 25ـ7.
  • اشرفی، م. م. (1367). همگامی نقاشی با ادبیات در ایران. مترجم:‏ رویین پاکباز، تهران: نگاه.
  • پیرنیا، حسن؛ اقبال آشتیانی، عباس؛ بابایی، پرویز. (1400). تاریخ کامل ایران. چاپ دوازدهم، تهران: نگاه.
  • ترکمان، اسکندربیک. (1390). تاریخ عالم‌آرای عباسی. مترجم: فرید مرادی، تهران: نگاه.
  • تولان، مایکل. (1383). درآمدی نقادانه­ـ زبان‏شناختی بر روایت. مترجم: ابوالفضل حرّی. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
  • چندلر، دانیل (1386). مبانی نشانه‏شناسی. مترجم: مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
  • حقایق، آذین؛ سجودی، فرزان. (1394). «تحلیل معناشناختی دو نگاره از شاهنامه فردوسی بر اساس الگوی نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر». هنرهای زیبا­ـ هنرهای تجسمی (پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران)، دوره بیستم، شماره 2، 12ـ5.
  • رضی، هاشم. (1379). حکمت خسروانی: حکمت اشراق و عرفان از زرتشت تا سهروردی. تهران: بهجت.
  • زرین‏کوب، عبدالحسین. (1383). نقد ادبی. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
  • سجودی، فرزان. (1383). نشانه‌شناسی کاربردی. چاپ دوم، تهران: قصه.
  • سلیمانی کوشکی، محمودرضا؛ طاهری، صدرالدین؛ صابر، زینب. (1398). «تحلیل روایت‌شناختی نگاره "برتخت­نشستن اسکندر" در شاهنامه بزرگ ایلخانی بر پایه الگوی نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر». روایت‌شناسی (انجمن نقد ادبی ایران)، سال سوم، شماره 6، 291ـ261.
  • سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1387). قصه‌های شیخ اشراق. به تصحیح جعفر مدرس صادقی، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.
  • سیدیزدی، زهرا؛ باجلان، جعفر. (1395). «شاه­اسماعیل صفوی و شاهنامه صفوی». مطالعات ایرانی (دانشگاه شهید باهنر کرمان)، سال پانزدهم، شماره 30، 116ـ100.
  • سیوری، راجر؛ ولش، آنتونی؛ لکهارت، لارنس. (1380). صفویان. مترجم: یعقوب آژند، تهران: مولی.
  • شعیری، حمیدرضا. (1383). «به سوی مطالعه زبان معناشناختی تصویر». بیناب، شماره 5 و 6، 167ـ162.
  • ــــــــــــــــــ. (1397). نشانه­­­ـ معناشناسی دیداری. تهران: سخن.
  • ــــــــــــــــــ. و دیگران (1393). تحلیل نشانه‌معناشناختی تصویر (مجموعه مقالات). تهران: علم. (نسخه الکترونیکی)
  • صادق‌زاده قمصری، فاطمه. (1399). «ملاک‌شناسی مقربان در آثار تفسیری و فلسفی صدرالمتألهین». خردنامه صدرا (بنیاد حکمت اسلامی صدرا)، شماره 100، 92ـ77.
  • صفا، ذبیح­الله. (1384). حماسه­سرایی در ایران. چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
  • کرس، گونتر. (1397). نشانه‌شناسی اجتماعی از نظریه تا کاربرد. مترجم: سجاد کبکانی و رحمان صحراگرد، چاپ چهارم، تهران: مارلیک.
  • ــــــــــــ؛ ون‌لیوون، تئو. (1398). خوانش تصاویر: دستور طراحی بصری. مترجم: سجاد کبکانی، چاپ دوم، تهران: هنر نو.
  • کوورجی کویاجی، جهانگیر. (1383). بنیادهای اسطوره و حماسه‌ ایران. مترجم: جلیل دوستخواه، چاپ دوم، تهران: آگه.
  • گرابار، اولگ. (1384). مروری بر نگارگری ایرانی. مترجم:‌ مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: فرهنگستان هنر.
  • مجلسی، محمدباقر. (1386). بحارالانوار (مجموعه 110 جلدی). جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: اسلامیه.
  • مصفی، ابوالفضل. (1382). فرهنگ اساطیری و تاریخی از کیومرث تا اسکندر با شواهدی از شاهنامه فردوسی. تبریز: اشتیاق.
  • مؤذن جامی، محمدمهدی. (1379). ادب پهلوانی: مطالعه‌ای در تاریخ ادب دیرینه‌ ایرانی از زرتشت تا اشکانیان. تهران: قطره.
  • والکر، جان؛ چاپلین، سارا. (1385). فرهنگ تصویری مبانی و مفاهیم. مترجم: حمید گرشاسبی و سعید خاموش، تهران: اداره کل پژوهش‌های سیما.
  • ون‌لیون، تئو. (1395). آشنایی با نشانه‌شناسی اجتماعی. مترجم: محسن نوبخت، تهران: علمی.
  • هاتفی، محمد؛ شعیری، حمیدرضا. (1392). «تحول پدیدارشناختی خط­ـ نقاشی از نظر نشانه­ـ معناشناختی با مطالعه موردی پنج اثر». مطالعات تطبیقی هنر، سال سوم، شماره پنجم، 46ـ33.
  • هینلز، جان. (1384). شناخت اساطیر ایران. مترجم: ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ چهاردهم، تهران: چشمه.                                                                                               
- Jewitt, Carey; Oyama, Rumiko. (2004). Handbook of Visual Analysis. Edited by Theo Van Leeuwen and Carey Jewitt. London: British Library.

- Kress, G; van Leeuwen, T. (2006). Reading Images: The Grammar of Visual Design, Taylor & Francis e- Library.

- Welch, S. C. (1975). A Kings Book of Kings- The Shamnameh of Shah Tahmasp. London: Thames &Hudson.

- URL1:https://www.artnevis.com (access date: 2022/1/5)

 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 633
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 636


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب