
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,785 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,297 |
بررسی روانکاوانه شخصیّت های زال، کیکاووس و رستم با رویکرد تحلیل رفتار متقابل | ||
مطالعات بین رشته ای ادبیات، هنر و علوم انسانی | ||
مقاله 4، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3، شهریور 1401، صفحه 73-97 اصل مقاله (553.82 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/islah.2022.5577.1129 | ||
نویسندگان | ||
مجید هوشنگی* 1؛ طاهره مددیان پاک2 | ||
1استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
2دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
در دورۀ معاصر و با اولویتیافتن تخصص در پژوهشهای ادبی، مطالعات میانرشتهای در نقد ادبی نوین به یک هویت و شاکلۀ مستقل در قالب گرایشی نو بدل شده است که از ارتباط میان حوزۀ روانکاوی و ادبیات میتوان به عنوان یکی از مهمترین آنان یاد کرد. از سویی، در نظریههای روانکاوی جدید، روش «تحلیل رفتار متقابل» که نخستینبار توسط «اریک برن» مطرح شد، به «تحلیل تبادلی» نظام رفتاری انسانها میپردازد و از تحلیل دادههای کلامی، رفتاری و پیشنویسهای زیستی، سعی در تفسیر کنشها و نتایج آن دارد؛ از سوی دیگر، شاهنامۀ فردوسی به عنوان متنی توانمند در ساخت و بهکارگیری عناصر داستان و ظرفیتهای بالای آن در دیالوگ، تبیین حالات، کنش، لحن و... میتواند به عنوان سوژهای مناسب در تحلیل با رویکرد متنمحورانه، قرار گیرد؛ درنتیجه این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفیـ تحلیلی و بر اساس دادههای متنی، به شناخت حالات نفسانی و متعاقباً تحلیل روابط متقابل در سه شخصیت زال، کیکاووس و رستم بپردازد و به چرایی شکلگیری تراژدی رستم و سهراب با توجه به نظام تحلیلی برن دست یابد. بر اساس نتایج بهدستآمده، اگر سطح «بالغ» روان شخصیتهای داستان، مهارت هدایت «والد» را میداشت، شاکلۀ روایت رستم و سهراب، مسیر تراژدی را طی نمیکرد و غلبۀ جنبۀ «والد» در شخصیت کاووس و رستم و عدم حضور زال به عنوان «بالغ»، هستۀ اصلی شکلگیری این تراژدی به شمار میرود. | ||
کلیدواژهها | ||
نقد روانکاوانه؛ تحلیل رفتار متقابل؛ اریک برن؛ کاووس؛ رستم؛ زال | ||
مراجع | ||
استوارت، یان؛ جونز، ون (1393). تأملی در روانشناسی تجربی تحلیل رفتار متقابل. ترجمۀ بهمن دادگستر. تهران: دایره. برن، اریک (1394). بعد از سلام چه میگویید؟ ترجمۀ مهدی قراچهداغی. تهران: پیکان. پاینده، حسین (1382). گفتمان نقد. تهران: روزگار. پیز، آلن (1389). زبان بدن. ترجمۀ سعیده زنگنه. چاپ هفتم. تهران: جانان. حجاجی، عزیز؛ رزیفام، حسین (پاییز 1394). «نقد روانشناختی داستان موسی و شبان مثنوی از دیدگاه نظریۀ اریک برن.» پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی. شمارۀ 21. صص 32ـ11. حسنزاده میرعلی، عبدالله؛ شامانی، لیلا (بهار و تابستان 1389). «بنمایههای لذتگرایی در شاهنامه و تأثیرپذیری از افکار اپیکوریستی.» کهننامۀ ادب فارسی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی). سال اول، شمارۀ 1. صص 38ـ25. حمیدیان، سعید (1372). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: مرکز. خسروی، اشرف؛ طغیانی، اسحاق (پاییز و زمستان 1389). «تحلیل روانکاوانۀ شخصیت سودابه و رودابه (یگانههای دوسویۀ شاهنامه).» کاوشنامه. سال یازدهم، شمارۀ 21. صص 37ـ9. رزیفام، حسین؛ دهقانی، علی؛ فرضی، حمیدرضا (پاییز و زمستان 1394). «تحلیل رفتار متقابل جنبۀ "والد" و"بالغ" در شخصیتهای مثنوی بر اساس نظریات اریک برن.» پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. دورۀ چهارم، شمارۀ 2. صص 152ـ133. رزیفام، حسین؛ دهقانی، علی؛ فرضی، حمیدرضا (تابستان 1397) «تحلیل رفتار متقابل جنبۀ کودک در شخصیتهای داستانی مثنوی بر اساس نظریات اریک برن.» پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی. شمارۀ 32. صص 75ـ43. ستاری، جلال (1386). عشق صوفیانه. چاپ پنجم. تهران: مرکز. شاهسنی، علیمحمد؛ ربیعی قهفرخی، حمید (بهار 1401). «نقش رجز در شاهنامه و کارکرد بالغی آن.» مطالعات زبانی و بالغی. سال سیزدهم، شمارة 27. صص 182ـ145. شایگانفر، حمیدرضا (۱۳۸۰). نقد ادبی. تهران: آریاشهر. شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1388). فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی. جلد سوم. تهران: جیحون. شهرویی، سعید (پاییز 1392). «نگاهی دیگر به ناسازواری میان اژدهاکشی رستم و اژدهاپیکری درفش وی.» شعرپژوهی. سال پنجم، شمارۀ 3. صص 144-119. فردوسی، ابوالقاسم (1390). شاهنامه. به تصحیح سعید حمیدیان. بر اساس چاپ مسکو. تهران: قطره. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. به تصحیح جلال خالقی مطلق. جلد دوم. تهران: مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی. مختاری، محمد (1369). اسطورۀ زال. تهران: آگه. هریس، تامس ای. (1379). وضعیت آخر. ترجمۀ اسماعیل فصیح. تهران: نشر نو. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,332 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 604 |