
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,829 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,302 |
بررسی طرح و نقش منسوجات در پوشش بیرونی مردانة درباریان در عصر زند | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 8، شماره 22، بهمن 1400، صفحه 191-203 اصل مقاله (1.12 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.5022.1575 | ||
نویسنده | ||
آمنه مافی تبار* | ||
استادیار، عضو هیئت علمی گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران | ||
چکیده | ||
در بسیاری موارد، بررسی طرح و نقش پارچههای تاریخی ایران با نظر به هنرهای تجسمی امکانپذیر خواهد بود چراکه بیشتر منسوجاتُ در مرور ایام از میان رفتهاند. عصر زندیه شاید به دلیل بازة حکمرانی کوتاه، کمتر از حیث هنری مورد توجه بوده است. البته میراث این دوره نیز در قیاس ادوار پیشین (صفوی) و پسین (قاجار) محدود است. هدف این مقاله، بررسی طرح و نقش منسوجات در پوشش مردانة درباریان عصر زندیه است. پرسش آن است که چگونه میتوان با نظر به شمایلنگاری عصر زند و مقایسة آن با نمونههای منسوجات سدههای دوازدهم و سیزدهم/ هجدهم و نوزدهم، طرح و نقش پارچههای لباس بیرونی مردانة درباریان آن دوره را بازیابی نمود؟ پیشبینی میشد به تبعیت از عصر صفوی یا به عنوان مقدمهای بر هنر قاجار، طرح و نقش منسوجات مزبور در طیف وسیعی قابل تعریف باشد. نمونهگیری این مقاله، به صورت احتمالی ساده ازمیان شمایلنگاریهای درباری دورة زندیه با گزینش هفت تصویر انجام شد که به شیوة تحلیلی ـ تاریخی با نه قطعه پارچه تطبیق یافت. شیوة جمعآوری اطلاعات برپایة اطلاعات کتابخانهای قرار گرفت. نتایج مشخص کرد: مردان درباری در عصر زندیه در تهیة دستار و شال کمر بهعنوان متعلقات لباس و اجزای به ظاهر کوچک اما هویتساز و نمادین پوشاک از ترکیب پارچة محرمات و ساده بهره میبردند. برای تنپوش بیرونی یعنی قبا، کاتبی و عبا/ ردا از پارچههای ساده یا طرحدار واگیرهای با نقش گیاهی استفاده میکردند. درمجموع، برخلاف تنوع بیشتر طرح و نقش در پوشش مردانة اعصار قبل و بعد، ایشان به روشمندی محدودتری پایبند بودند. | ||
کلیدواژهها | ||
منسوجات زندیه؛ پوشاک مردانه؛ پوشاک درباریان؛ شمایلنگاری درباری؛ طرح و نقش | ||
مراجع | ||
- اربابی، بیژن. (1393). کارگاه صنایعدستی (بافت). چ 10. تهران: سهامی خاص.
آژند، یعقوب. (1389). نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران). ج 2. تهران: سمت.
- اسکارچیا، جیان روبرتو. (1390). هنر صفوی زند قاجار. ترجمه یعقوب آژند. چ 3. تهران: مولی.
- الوند، احمد. (1363). صنعت نساجی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: دانشکده صنعتی پلیتکنیک.
- اولیویه، آنتوان (1371). سفرنامه اولیویه. ترجمه محمدطاهر میرزا. تهران: اطلاعات.
- برهمند، مریم. (1389). «ترکیببندی در آثار پیکرنگاری درباری دوره زندیه». مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه. به کوشش محمدعلی رنجبر و علیاکبر صفیپور. ج 2. شیراز: بنیاد فارششناسی: 779- 771.
- پاکباز، رویین. (1385). نقاشی ایران از دیرباز تا کنون. چ 5. تهران: زرین وسیمین.
- پیگولوسکایا، ن. و.، یاکوبوسکی، آ. ی.، پطروشفسکی، آی. پ.، استریوا، ل. و. و بلینتسکی، آ. م. (1349). تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هجدهم. ترجمه کریم کشاورز. ج 2. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی دانشگاه تهران.
- تامسن، منصور. (1389). طراحی نقوش سنتی. چ 10. تهران: سهامی خاص.
- چیتساز، محمدرضا (1393). «تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا قاجار». تاریخ جامع ایران. ج 19. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی: 680- 521.
- حصوری، علی. (1385). مبانی طراحی سنتی در ایران. چ 2. تهران: چشمه.
- دزی، راینهارت پیتر. (1396). فرهنگ البسه مسلمانان. ترجمه حسینعلی هروی. چ 4. تهران: دانشگاه تهران.
- دلاواله، پیترو (1348). سفرنامه پیترو دلاواله (مربوط به ایران). ترجمه شجاعالدین شفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- دهقاننژاد، مرتضی. (1389). «صنعت و تجارت ابریشم ایران در عصر زندیه». مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه. به کوشش محمدعلی رنجبر و علیاکبر صفیپور. ج 1. شیراز: بنیاد فارششناسی: 316- 304.
- دیبا، لیلا. (1391). «دوران صفویان و قاجاریان». پوشاک در ایران زمین. ترجمه پیمان متین. چ 3. تهران: امیرکبیر.
- رامین، علی؛ فانی، کامران و سادات، محمدعلی. (1389). دانشنامه جهانگستر. ج 11و 12. تهران. دانشگستر.
- رابی، جولین. (1398). چهرهنگاریهای قاجاری. ترجمه علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
- رجایی، مهدی. (1395). «گره هشت و زهره موجدار: خاستگاه احتمالی نقشمایه بوته در فرش». پژوهش هنر. ش 12. پاییز و زمستان: 73- 65.
- رضایی، عبدالعظیم. (1394). گنجینه تاریخ ایران (صفویان، افشاریان، زندیه، قاجاریه). ج 12. چ 2. تهران: پیکان.
-روحفر، زهره. (1389). نگاهی بر پارچهبافی دوران اسلامی. تهران: سمت.
----------- (1391). هنر پارچهبافی در دوره قاجار. تهران: آرمانشهر.
- زارعی دودجی، سهیلا. (1398). بازخوانی بصری شمایلنگاری درباری مکتب زند شیراز. به راهنمایی محمدعلی کریمیپور. پایاننامه کارشناسیارشد ارتباط تصویری. مؤسسه آموزش عالی ارم شیراز.
- زاهد زاهدانی، سید سعید؛ نجفی اصل، عبدالله و امیری، حیدر (1394). «بررسی پوشاک دورة زندیه بر اساس طبقات اجتماعی آن دوره». مطالعات ایرانی. 14 (27): 151- 137.
- زکریایی کرمانی، ایمان. (1388). شالهای ترمه کرمان. تهران: فرهنگستان هنر.
- شبیری، س. (1396). نقاشی زندیه شیراز. شیراز: رخشید.
- شهری، جعفر (1369). تاریخ اجتماعی طهران در قرن سیزدهم. ج 2. چ 2. تهران: رسا.
- ---------- (1383). طهران قدیم. ج 1. چ 4. تهران: معین.
- شهشانی، سهیلا. (1374). تاریخچه پوشش سر در ایران. تهران: مدبر.
- --------- (1396). پوشاک دوره قاجار. تهران: میردشتی.
-ضیاءپور، جلیل. (1349). پوشاک ایرانیان از چهارده قرن پیش تا آغاز دوره پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
- طالبپور، فریده. (1386). تاریخ پارچه و نساجی در ایران. تهران: الزهراء و مرکب سپید.
- عظیمزاده طهرانی، طاهره و سعادتیفر، فرزان. (1395). دگرگونی رنگ، طرح و تزیین پوشاک ایرانیان. مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی.
- علیمحمدی، جواد. (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
- غیبی، مهرآسا (1386). هشتهزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
- فالک، اس.جی. (1393). شمایلنگاران قاجار. ترجمه علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
- فرانکلین، ویلیام. (1358). مشاهدات سفر از بنگال به ایران. ترجمه محسن جاویدان. تهران: بنیاد فرهنگ و هنر ایران.
- کارگر، محمدرضاو ساریخانی، مجید. (1390). کتابآرایی در تمدن اسلامی ایران. تهران: سمت.
- کاتب، فاطمه و مافیتبار، آمنه. (1398). «بازخوانی شیوههای طبقه بندی طرح و نقش پارچههای تاریخی ایران». جلوه هنر. 3 (23): 80- 67.
- کرزن، جرج. ن. (1362). ایران و قضیه ایران. ج 1. ترجمه غ. وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.
- کنبای، شیلا. (1382). نقاشی ایرانی. ترجمه مهدی حسینی. چ 2. تهران: دانشگاه هنر.
- مافیتبار، آمنه و کاتب، فاطمه. (1397). «بازیابی طرح و نقش پارچههای عصر فتحعلیشاهقاجار با استفاده از پیکرنگاری درباری». پژوهش هنر. 8 (15)، 106- 87.
- مکگرگور، کلنل س. ام. (1368). شرح سفری به ایالت خراسان. ج 2. ترجمه اسدالله توکلی طبسی. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
- موریه، جیمز (1386). سفرنامه جیمز موریه. ترجمه ابوالقاسم سرّی. ج 1. تهران: توس.
- نصیری، محمدجواد. (1374). سیری در قالیبافی ایران. تهران: پرنگ.
- نظری، ساره. (1396). «پوشاک زنان در پنج دوره تاریخی پس از ورود اسلام به ایران». ماهنامه هنر و علوم انسانی. 2 (3): 112- 101.
- نیبور، کارستن. (1390). سفرنامه کارستن نیبور. ترجمه پرویز رجبی. تهران: ایرانشناسی.
- یاوری، حسین. (1386). «لباس و پوشاک ایرانیان در دورة افشاریه و زندیه». ماهنامه پوشاک ایران. 2 (14- 13): 12.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 825 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 806 |