آمار

تعداد نشریات21
تعداد شماره‌ها334
تعداد مقالات3,476
تعداد مشاهده مقاله4,115,757
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,869,659
افشار, حمید, مرتضایی, محمد. (1402). تحلیل کاربرد نقوش هندسی متنوع، بدون رعایت اصل تقارن در آجرکاری سلجوقی. , 10(26), 5-18. doi: 10.22077/nia.2022.5052.1577
حمید افشار; محمد مرتضایی. "تحلیل کاربرد نقوش هندسی متنوع، بدون رعایت اصل تقارن در آجرکاری سلجوقی". , 10, 26, 1402, 5-18. doi: 10.22077/nia.2022.5052.1577
افشار, حمید, مرتضایی, محمد. (1402). 'تحلیل کاربرد نقوش هندسی متنوع، بدون رعایت اصل تقارن در آجرکاری سلجوقی', , 10(26), pp. 5-18. doi: 10.22077/nia.2022.5052.1577
افشار, حمید, مرتضایی, محمد. تحلیل کاربرد نقوش هندسی متنوع، بدون رعایت اصل تقارن در آجرکاری سلجوقی. , 1402; 10(26): 5-18. doi: 10.22077/nia.2022.5052.1577

تحلیل کاربرد نقوش هندسی متنوع، بدون رعایت اصل تقارن در آجرکاری سلجوقی

نگارینه هنر اسلامی
دوره 10، شماره 26، اسفند 1402، صفحه 5-18    اصل مقاله (3.01 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.5052.1577
نویسندگان
حمید افشار* 1؛ محمد مرتضایی2
1هیات علمی بنیاد ایران شناسی
2گروه اسلامی پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
چکیده
تقارن‌گریزی در آجرکاری سلجوقی، یکی از مفاهیم در دسترس اما دیریاب هنر دوران اسلامی است. کاربرد آجر در طرح‌های متنوع و فراوان هندسی بدون رعایت اصل تقارن در اضلاع بنا، تغییر و تحولی چشمگیر در ساختار آرایه‌های آجرکاری این دوران پدید آورد که در هیچ یک از ادوار تاریخی ایران سابقه نداشته است. توجه به این نکته که اصولاً تغییرات در ساختار هنری یک جامعه سنتی به سادگی رخ نمی‌دهند و همزمانی این تغییرات با اوج‌گیری و کمال هنر آجرکاری ایران، موجب بروز تضادی در هنر این دوران شده که تا کنون توجه شایسته‌ای به آن نشده است. این در حالی است که بحث آجر و آجرکاری دوره سلجوقی از مباحث بسیار پر تکرار در پژوهش‌های داخلی و خارجی بوده و علیرغم بدیهی بودن اصل تقارن در هنر ایران، کمتر توجهی به موضوع تقارن گریزی در آجرکاری دوران سلجوقی نشده است. تبیین این ساختار شکنی بر اساس شکل‌گیری طبقه اجتماعی جدید (طبقه متوسط) به‌عنوان سفارش دهندگان و حامیان ایجاد ابنیه که از ذوق و سلیقه جدیدی پیروی می‌کردند، دارای اهمیت بسیار است. سلیقه حامیان و علاقه آجرکاران برای نمایش توانایی خود، سبک هنر مردمی را در آجرکاری این دوران رقم زد که به مانند تمام هنرهای مردمی متاثر از ساختارهای اجتماعی بود و با تغییرات سیاسی و اجتماعی بعد از دوران سلجوقیان، بلافاصله از رونق افتاد. این پژوهش در صدد است تا ابعاد جدیدی از هنر آجرکاری دوران سلجوقی را که تا کنون مورد غفلت قرار گرفته، آشکار نماید. پژوهش حاضر به روش تفسیری – تاریخی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است.
کلیدواژه‌ها
آجرکاری؛ سلجوقیان؛ تقارن؛ معماری؛ ساختار اجتماعی
مراجع
  • اتینگهاوزن، ریچارد و گرابار، الگ. (1387)، هنر و معماری اسلامی (1). یعقوب آژند. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها.
  • اتینگهاوزن، ریچارد؛ شراتو، امبرتو و بمباچی، آلسیو. (1376)، تاریخ هنر ایران7، هنر سامانی و غزنوی، یعقوب آژند، تهران: مولی.
  • افشار، حمید. (1397). ساختارهای اجتماعی مهمترین عامل شکل­گیری برج­های خرقان. پژوهشهای باستان شناسی ایران. دوره هشتم (18)، 141-156.
  • افشار، حمید. (1400). تفسیر کاربردی رواج پلان هشت ضلعی در آرمگاه­های سلجوقی و نقد آراء سنت­گرایان. نگارینه هنر اسلامی. دوره هشتم (21)، 137-148.
  • انصاری، ابراهیم. (1378). نظریه قشربندی اجتماعی و ساختار تاریخی آن در ایران. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
  • آجرلو، بهرام. (1389). درآمدی بر سبک معماری آذربایجان. باغ نظر. سال 7 (14)، 14-3.
  • آریان پور، امیر حسین. (1354). اجمالی از تحقیق ا. ح. آریان پور درباره جامعه شناسی هنر. تهران: انجمن کتاب دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
  • باقری، محمد. (1358). اصل تقارن و نقش آن در شناخت. مجله هدهد. سال اول(4)، 68-54.
  • بختورتاش، نصرت الله. (1352). گردونه خورشید یا گردونه مهر. بررسیهای تاریخی. سال هشتم(1)، 206-195.
  • پاپادوپولو، آلکساندر. (1368). معماری اسلامی. حشمت جزئی. تهران: انتشارات فرهنگی رجاء.
  • حصوری، علی. (1381). مبانی طراحی سنتی. تهران: نشر چشمه.
  • رامین، علی.(1366). مبانی جامعه شناسی هنر. تهران: نشر نی.
  • رشوند، زینت. (1391). تبیین مفاهیم تزئینات هندسی آجرکاری معماری سلجوقی. کتاب ماه هنر، (163)، 91-86
  • زمرشیدی، حسین. (1365). گره­چینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی. شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.
زمرشیدی، حسین. (1380). پیونده و نگاره در آجرکاری.‌ تهران: زمرد.

  • شکفته، عاطفه و احمدی، حسین. (1394). تزئینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزئینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی. پژوهش­های معماری اسلامی. سال سوم (1)، 106-84 .
  • شیبانی، زرین تاج. (1365). برج شبلی دماوند. اثر. (12-14)، 59-71.
  • صاحبی بزاز، منصوره، (1389). تزئینات آجری در دوره سلجوقی، تاریخ پژوهی، (42 و 43). 198-187.
  • صالحی کاخکی، احمد و نجمه موسی تبار. (1391). پژوهشی بر شناخت مجموعه ارسلان جاذب در دوره سلجوقی در سنگ بست. پژوهش­های تاریخی. سال 48 (4)، 120-103.
  • فرای،ر.ن (1363). تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. ترجمه حسن انوشه. ج 4. تهران: امیر کبیر.
  • کاتلی، مارگریتا؛ هامبی، لویی. (1376). هنر سلجوقی و خوارزمی. مترجم:‌ یعقوب آژند. تهران: مولوی.
  • کریستین ویلسن، جورج. (1366). تاریخ صنایع ایران. ترجمه عبدالله فریار، تهران: فرهنگسرای یساولی.
  • کیانی، محمد یوسف. (1376). تزیینات وابسته به معماری ایران در دوره اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
  • گدار، آندره (1346). هنر ایران. تهران: انتشارات دانشگاه ملی.
  • گلزار، شبنم (1395). سردر مسجد جورجیر یادگاری مهجور از آل بویه در اصفهان. رشد آموزش هنر. دوره چهاردهم. (2). 64-70.
  • لائور، دیوید، پن تاک، استوین. (1391)، مبانی طراحی. ترجمه محمد تقی فرامزی. تهران: نشر لاهیتا.
  • ماهرالنقش، محمود. (1373). آجر و نقش. تهران:‌ صاحب اثر.
  • ماهرالنقش، محمود. (1381). میراث آجرکاری ایران. تهران: انتشارات سروش.
  • معین­الدینی، محمد؛ نادعلیان، احمد و مراثی، محسن. (1393). بررسی مفهوم و جایگاه سبک هنری در هنر عامه. مطالعات فرهنگ و ارتباطات. سال پانزدهم (27)، 87- 109.
  • مکی‌نژاد، مهدی. (1393). مرکز گرایی، ‌تقارن و تکرار در هنرهای سنتی. کیمیای هنر، (10)، 111-99.
  • نیل قاز، نسیم. (1390). نقاشی رئالیستی معاصر ایران و شرایط ظهور آن. جامعه شناسی هنر و ادبیات. سال سوم (1)، 74-37.
  • نیک‌خواه، هانیه (1390). بازتاب شکل‌گیری دو پدیده اجتماعی بر سفال زرین فام دوره سلجوقیان. مطالعات تاریخ فرهنگی، سال سوم (9). 125-107.
  • ورجاوند، پرویز. (1374). سرزمین قزوین. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • وقفی پور، شهریار. (1389). جامعه شناسی هنر. تهران: مروارید.
  • هروی، جواد (1393). تاریخ سامانیان (عصر زرین ایران بعد از اسلام). تهران: امیر کبیر.
  • هیلن براند، رابرت (1384). امامزاده نور گرگان (بناهای سلجوقی در ایران). ترجمه فرشته سپاهانی. میراث جاویدان. سال 13 (52)، 98-83.
  • یوسفی­فر، شهرام (1390). جستارهایی در مناسبات شهر و شهرنشینی دوره سلجوقیان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 

  • Bier, C. (2002). Geometricpatterns and the Interpretation of meaning: Two Monuments in Iran In Bridges: mathematical Connections in Art, Music and Science CPP. 67-78
  • Clinton, Margry. (1991). Lustre. London: Batsford. P 24
  • Lutyen, Edvard. (1933), Persian Brickwork, London: country life, Feb.
  • Peterson, A. 2012. Dictionary of Islam Architecture. New York: Rutledge.
Stronach, D. B   &Cuyler Young, T. (1966)" Three Seljuk Tomb Towers". Iran, vol. 4: 1-20

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 781
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 566


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب