آمار

تعداد نشریات21
تعداد شماره‌ها301
تعداد مقالات3,173
تعداد مشاهده مقاله3,211,782
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,380,297
قوی هیکل, نازنین, فرخ‌فر, فرزانه. (1400). تحلیل تطبیقی نقوش گچ‌بری‌های عصر ساسانی و سلجوقی در خراسان (مطالعه موردی: بناهای بندیان درگز و رباط شرف). , 8(22), 171-190. doi: 10.22077/nia.2022.5154.1595
نازنین قوی هیکل; فرزانه فرخ‌فر. "تحلیل تطبیقی نقوش گچ‌بری‌های عصر ساسانی و سلجوقی در خراسان (مطالعه موردی: بناهای بندیان درگز و رباط شرف)". , 8, 22, 1400, 171-190. doi: 10.22077/nia.2022.5154.1595
قوی هیکل, نازنین, فرخ‌فر, فرزانه. (1400). 'تحلیل تطبیقی نقوش گچ‌بری‌های عصر ساسانی و سلجوقی در خراسان (مطالعه موردی: بناهای بندیان درگز و رباط شرف)', , 8(22), pp. 171-190. doi: 10.22077/nia.2022.5154.1595
قوی هیکل, نازنین, فرخ‌فر, فرزانه. تحلیل تطبیقی نقوش گچ‌بری‌های عصر ساسانی و سلجوقی در خراسان (مطالعه موردی: بناهای بندیان درگز و رباط شرف). , 1400; 8(22): 171-190. doi: 10.22077/nia.2022.5154.1595

تحلیل تطبیقی نقوش گچ‌بری‌های عصر ساسانی و سلجوقی در خراسان (مطالعه موردی: بناهای بندیان درگز و رباط شرف)

نگارینه هنر اسلامی
دوره 8، شماره 22، بهمن 1400، صفحه 171-190    اصل مقاله (2.39 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.5154.1595
نویسندگان
نازنین قوی هیکل* 1؛ فرزانه فرخ‌فر2
1دانشجوی کارشناسی ارشد، پژوهش هنر، دانشکده هنر دانشگاه نیشابور، ایران
2دانشکده هنر/ نیشابور/ایران
چکیده
هنر گچ‌بری یکی از مهمترین آرایه‌های معماری ایرانی است که در منطقه خراسان بزرگ در ادوار مختلف پیش از اسلام و دوران اسلامی کاربرد داشته و با تنوع نقوش و کیفیت ممتازش شناخته می‌شود. تمرکز این پژوهش بر دو بنای ممتاز و باشکوه بندیان درگز از عصر ساسانی و رباط شرف از عصر سلجوقی است که نزدیک‌ترین بناهای شاخص خراسان از حیث زمان در دو دوره پیش از اسلام و اسلامی هستند و هنر گچ‌بری یکی از مهمترین آرایه‌های آنهاست. محوطه باستانی بندیان درگز در منطقه شمالی خراسان، بیشترین سازه‌های گچ‌بری دوران ساسانی را در خود جای داده و نمایان‌گر شکوه، عظمت و زیبایی این هنر در آن روزگار است. رباط شرف نیز دارای جایگاهی ویژه در تاریخ معماری خراسان در دوره اسلامی است که با آرایه‌های گچی زیبا و آمیختگی آن با آجرکاری شهرت جهانی دارد و یادآور تداوم هنر گچ‌بری از اعصار پیشین است. از آنجایی که در باب تاثیر هنر گچ‌بری ساسانیان و کاربرد نقشمایه‌های آن بر بناهای دوره اسلامی در منطقه خراسان کمتر مطالعه‌ای صورت گرفته، ضرورت انجام پژوهش‌هایی از این دست مطرح می‌گردد. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع در هنر و معماری ایران، مساله پژوهش بدین شکل مطرح می‌شود: چه ویژگی‌هایی در شیوه بازنمایی نقوش گچ‌بری‌های عصر ساسانی و سلجوقی در منطقه خراسان با تاکید بر بناهای بندیان درگز و رباط شرف وجود دارد؟ وجوه اشتراک و افتراق آنها در چیست؟ این پژوهش به روش تحلیلی-تطبیقی انجام گرفته است و نتایج آن نشان از تداوم هنر گچ‌بری ساسانی در عصر سلجوقی منطقه خراسان دارد. بسیاری از تزیینات داخلی گچ‌بری‌های بنای رباط شرف بالاخص در نقوش گیاهی و هندسی مشابه بنای بندیان درگز است که خود نشانگر پایداری این هنر در گذر بیش از پنج سده است.
کلیدواژه‌ها
گچ‌بری؛ ساسانیان؛ سلجوقیان؛ بندیان درگز؛ رباط شرف
مراجع
فهرست منابع و مواخذ

  • احمدی، حسین، شکفته، عاطفه، 1390. تزیینات گچ‌بری در معماری قرون اولیه اسلامی ایران، فصلنامه ادبیات و هنر دینی، شماره 4، صص 150-125.
  • اکبری، امیر، 1390. تاثیر هنر و معماری ساسانی بر معماری عصر سلجوقی، فصلنامه تاریخ فقه و تاریخ تمدن، شماره 27، صص 103-79.
  • انصاری، جمال، 1365. گچ‌بری دوران ساسانی و تاثیر آن در هنرهای اسلامی، فصلنامه هنر، شماره 19، صص 373-318.
  • بشاش کنزق، رسول، 1376. قرائت کتیبه‌های بندیان درگز"دستگرد یزدشاپوران" گزارش های باستان شناسی1، تهران پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی کشور.
  • ب‍ورک‍ه‍ارت‌، ت‍ی‍ت‍وس، 1381، ه‍ن‍ر م‍ق‍دس‌ (اص‍ول‌ و روش‍ه‍ا)، ت‍رج‍م‍ه‌ ج‍لال‌ س‍ت‍اری‌، ت‍ه‍ران‌: س‍روش‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ ص‍دا و س‍ی‍م‍ا.
  • پوپ، آرتور اپهام، 1373، معماری ایران، غلامحسین صدری افشار، فرهنگان، چاپ سوم، تهران.
  • پوپ، آرتور اپهام،1387، گچبری های ساسانی، سیری در هنر ایران، زیر نظر آرتور اپهام پوپ و فیلیس اکرمن، ترجمه نجف دریابندری و دیگران، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  • پوپ، آرتور اپهام، اکرامن، فیلیس، 1387، بررسی هنر ایرانی، زیر نظر سیروس پرهام، جلد سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
  • ثعالبی، ابوالملک بن محمد، 1368. غرر الخبارالملوک الفرس و سیرهم، ترجمه محمد فضائلی، نقره، تهران.
  • حاتم، غلامعلی، 1379. معماری اسلامی در دوره سلجوقیان، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  • دانشدوست، یعقوب، 1360. یادگارهای رباط شرف، سازمان میراث فرهنگی، فصلنامه اثر، شماره 5، پاییز، صص 39-1.
  • درک هیل، اولگ گرابر، 1375. معماری و تزیینات اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی، تهران، علمی و فرهنگی.
  • زمانی، عباس، 1355. تاثیر هنر ساسانی بر هنر اسلامی، وزارت فرهنگ و هنر، اداره کل نگارش.
  • زنده دل. حسن. 1377. استاد خراسان. ایران گردان. تهران.
  • رهبر، مهدی، 1376. کاوش‌های باستان شناسی بندیان درگز، گزارش‌های باستان شناسی 1، سازمان میراث فرهنگی، پژوهشکده باستان شناسی، تهران.
  • سجادی، علی، 1374. هنر گچ‌بری در معماری اسلامی ایران، فصلنامه علمی، هنری و فرهنگی اثر، سازمان میراث فرهنگی کشور، دوره 16، شماره 25، صص 214-194.
  • سجادی، علی، 1377. سیر تحول محراب، سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، تهران.
  • شکفته، عاطفه، ۱۳۹۸، مطالعه تطبیقی آرایه های گچی در دو بنای شاخص در خراسان بزرگ: رباط شرف و مسجد فریومد (سلجوقی، خوارزمشاهی و ایلخانی)، زمستان, دوره 14 , شماره  52 ; صص 101 تا 121.
  • شیپمن، کلاوس، 1390. مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، فرزان روز، تهران.
  • شیخی علیرضا، آدینه علی، 1399. نقوش مهری و توپی‌های گچی ته آجری در تزیینات رباط شرف، نشریه هنرهای زیبا – هنرهای تجسمی، دوره 25، شماره 1، بهار، صص 98-87.
  • صدرایی، علی؛ قلی نژآد، مستنصر؛ کوهستانی، حسین؛ طغرایی، محمود؛ آذر، محیا؛ 1398. نبرد بهرام گور در کشمهین؛ بازنگری در برخی نقوش گچبری های بندیان درگز، مطالعات باستان شناسی، دوره 11، شماره 2، صص 190-171.
  • طبری، محمد بن جریر، 1366. تاریخ طبری – تاریخ الرسل الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، اساطیر، تهران.
  • کریمیان، الهه و تقی پور، فاطمه. 1381. رباط شرف. سازمان میراث فرهنگی کشور، اداره کل میراث فرهنگی خراسان واحد هنرهای دستی.
  • کیانی، محمد یوسف، 1376. تاریخ هنر معماری ایران دوره اسلامی، سمت، تهران.
  • گدار آندره، گدار یدا، سیرو ماکسیم، 1371. آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، چاپ دوم، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد.
  • نوروزی، اعظم، 1387. آشنایی با شیوه‌های هنر گچ‌بری، ماه هنر، شماره 120، ص 105.
  • گیریشمن، رومن، 1350، هنر ایرانی در دوران پارتی و ساسانی، ترجمه بهرام فره وشی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، علمی فرهنگی.
  • منتشری، مهران، 1396. تاثیر هنر گچ بری دوران ساسانی بر تزیینات گچ بری معماری قرن 1 تا 5 هجری، فصلنامه علمی و تخصصی معماری سبز، شماره 8، صص 68-55.
  • منصوری امیر، کریمیان غلامرضا، 1391. هنر گچ‌بری دوره ساسانی در محوطه باستانی برزقاوله، کوهدشت، لرستان، فصلنامه علمی و پژوهشی هنرهای تجسمی نقش مایه، شماره 10، سال پنجم، صص 82-73.
  • هلین برند، رابرت، 1394. هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، چاپ چهارم، تهران: نشر روزنه.
 

 

- Ferrier, R. W. (1995). The Arts of Persia, Publisher: Yale University Press

منابع الکترونیکی:

URL 1- http://dargaz.razavichto.ir/Index-fa.aspx(پایگاه میراث فرهنگی بندیان درگز، 20/7/1399)

URL 2- https://www.isna.ir/service/photo  (ایسنا،15/5/1399)

URL 3- https://Journal.art.ac.ir (مجله دانشگاه هنر،25/5/1399)

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 672
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 662


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب