
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,893 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,330 |
بررسی رابطهی بیشمتنی نقش عقاب دو سر در دوران آل بویه و ساسانی | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 10، شماره 25، شهریور 1402، صفحه 5-19 اصل مقاله (802.58 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.4922.1563 | ||
نویسندگان | ||
ابوالفضل عبداللهی فرد1؛ بهمن نامور مطلق2؛ محمد خزایی3؛ الهام شمس* 4 | ||
1استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران. | ||
2دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
3استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
4دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران | ||
چکیده | ||
نقش عقاب دو سر که نام آن با پارچههای مشهور آل بویه پیوند خورده، نقشی کمتکرار، منحصربفرد و رمزآمیز در هنر ادوار مختلف ایران است که زوایای کاوشنشدهی بسیار دارد. این نقش پیش از آن که بر روی منسوجات این دوران خودنمایی کند، بر روی بشقابی فلزی متعلق به دوران ساسانی نیز دیده میشود؛ موضوعی که برای اولین بار توسط پژوهش حاضر لحاظ شده است. با توجه به تأثیرپذیریهای فراوان خاندان بویه از ساسانیان در حیطههای مختلفی نظیر سیاست و فرهنگ و نیز برگرفتگیهای متعدد این خاندان از هنر ساسانی، این پژوهش نقش مذکور در دوران ساسانی را پیشمتن همین نقش در دوران آل بویه معرفی میکند. هدف تحقیق پیش رو بررسی روابط بین دو متن و آشکار کردن انواع گونهشناسی بیشمتنی است. جستار حاضر میکوشد به این سوالات پاسخ روشنی بدهد: ارتباط این نقش در دوران آل بویه با پیشمتن خود چگونه تبیین میشود؟ در فرآیند اقتباس این نقش از دوران ساسانی توسط آل بویه چه تغییراتی رخ داده است؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی انجام گرفته است و از نظریهی ترامتنیت ژرار ژنت سود میجوید. یافتههای این تحقیق حاکی از آن است که با تلفیق نظامهای نوشتاری و تصویری، رابطهی بیشمتنی از نوع تراگونگی و جایگشت است و این تراگونگی به شیوهی گسترش، یعنی همزمانی توسعهی مضمونی و افزایش سبکی، صورت پذیرفته است. جایگشت مورد نظر توسط هنرمند دوران آل بویه نشان از تلاش برای همآمیزی و موافق کردن اعتقادات اسلامی و میراث فرهنگی دوران باستان دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
عقاب دو سر؛ منیر رازی؛ آل بویه؛ ساسانی؛ بیشمتنیت | ||
مراجع | ||
آلابراهیمدهکردی، صبا. (1395). «نقش درخت سرو و معانی نمادین آن در نگارههایی از شاهنامه طهماسبی». باغ نظر، دوره سیزدهم، شماره 45، 114ـ 105.
ابنمسکویه، ابوعلیاحمد. (1376). تجاربالامم. مترجم: علینقی وزیری. تهران: توس.
اتینگهاوزن، ریچارد؛ گرابار، الگ. (1384). هنر و معماری اسلامی. مترجم: یعقوب آژند. تهران: سمت.
احمدی، بابک. (1393). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
اشپولر، برتولد. (1379). تاریخ مغول در ایران: سیاست حکومت و فرهنگ دوره ایلخانان. مترجم: محمود میرآفتاب. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ایرانی ارباطی، غزاله؛ خزایی، محمد. (1395). «نمادهای جانوری فره در هنر ساسانی». نگره، دوره دوازدهم، شماره 43، 83ـ 65.
ایمانپور، محمدتقی؛ یحیایی، علی؛ جهان، زهرا. (1391). «بازتاب هنر و اندیشه ساسانیان در هنر آل بویه: هنر معماری و هنر فلزکاری». تاریخنامه ایران بعد از اسلام، سال سوم، شماره 5، 21-53.
برزین، پروین. (1346). «پارچههای قدیم ایران». ماهنامه هنر و مردم، شماره 59، 39-44.
پشوتنیزاده، آزاده. (1396). «بازنمایی وظایف الوهی ناهید به روایت آثار هنری». زن در فرهنگ و هنر، دوره نهم، شماره1، 117ـ93.
پوپ، آرتور؛ اکرمن، فیلیس؛ شرودر، اریک. (1380). شاهکارهای هنر ایران. مترجم: پرویز ناتل خانلری. تهران: علمی و فرهنگی.
پیگولوسکایا، دن د. و دیگران. (1363). تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی. مترجم: کریم کشاورز. تهران: پیام.
حدیدی، الناز؛ دادور، ابوالقاسم. (1393). «بررسی نقوش منسوجات قرون اولیه اسلامی». جلوه هنر، دوره سوم، شماره 2، 15-22.
خلعتبری، الهیار و طباطبایی، سیدکمال الدین. (1389). «بررسی روابط حکومت آل بویه و خلافت عباسی با تکیه بر جریان استقلالطلبی ایرانیان». مسکویه، دوره پنجم، شماره 14، 96ـ77.
دادخواه، مهری. (1395). «مطالعه نمادشناسانه نقوش آل بویه با تأکید بر منسوجات». چاپ نشده، دانشکده هنر دانشگاه هنر اصفهان.
روحفر، زهره. (1367). «نقش عقاب بر کفنهای آل بویه». باستانشناسی و تاریخ، دوره دوم، شماره 2، 160ـ135.
زارع خلیلی، مریم؛ احمدپناه، سیدابوتراب؛ کامیار، مریم. (1399). «بررسی نقش و نوشتار در منسوجات آل بویه (مطالعه موردی: پارچههای مکشوفه در آرامگاه بیبی شهربانو و نقارهخانه شهرری)». هنرهای صناعی ایران، دوره سوم، شماره 2، 95-108.
حسن، زکیمحمد. (1377). هنر ایران در روزگار اسلامی. مترجم: محمدابراهیم اقلیدی. تهران: صدای معاصر.
سودآور، ابوالعلاء. (1383). فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. هیوستون (آمریکا): میرک.
شجاعی قادی کلائی، حسین؛ مراثی، محسن. (1397). «مطالعه نقوش سفال و منسوجات دوره سامانی و آل بویه در تطبیق با هنر ساسانی». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره بیست و سوم، شماره 1، 73- 82.
شوالیه، ژان. (1379). فرهنگ نمادها. مترجم: سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
صادقپور فیروزآباد، ابوالفضل. (1396). «تحلیل و بازشناسی نمادگرایانۀ نقوش مشترک منسوجات ساسانی و آلبویه». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره بیست و دوم، شماره 2، 103-116.
صادقپور فیروزآباد، ابوالفضل؛ میرعزیزی، سیدمحمود. (1398). «بررسی تحلیلی تأثیر مضامین و نقشمایههای فلزکاری ساسانی بر فلزکاری آل بویه». نگره، دوره چهاردهم، شماره 50، 19-37.
طالب پور، فریده؛ خطایی، سوسن. (1390). «بررسی تصویر انسان در ابریشمینههای آل بویه و سلجوقی». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره سوم، شماره 46، 47-54.
فتحی، لیدا؛ فربود، فریناز. (1388). «سیر تحول نقوش پرنده و موجودات اساطیری بالدار در منسوجات آل بویه و سلجوقی». نگره، دوره چهارم، شماره 12، 41-52.
فربود، فریناز؛ پورعزیزی، سمانه. (1396). «تأثیر منسوجات ایران دوران آل بویه و سلجوقی بر اسپانیای اسلامی (مطالعه موردی: منسوجات دوران مرابطون و موحدون». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره بیست و دوم، شماره 2، 89-102.
فقیهی، علیاصغر. (1347). شاهنشاهی عضدالدوله (چگونگی فرمانروایی عضدالدوله دیلمی و بررسی اوضاع ایران در زمان آل بویه). تهران: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
کرمعلی، اکرم؛ ذهابی، مجتبی؛ خزایی، سهمالدین. (1399). «بررسی نقش حاکمان آل بویه در احیای فرهنگ ایران باستان». پژوهشنامه تمدن ایرانی، دوره سوم، شماره 5، 159ـ89.
کوپر، جین. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. مترجم: ملیحه کرباسیان. تهران: فرهنگ نشر نو.
گرابار، الگ. (1396). شکلگیری هنر اسلامی. مترجم: مهدی گلچین عارفی. تهران: سینا.
ملی، مژده. (1398). «بررسی و تحلیل زیباییشناسی هنر فلزکاری دوران ساسانی». پژوهش در هنر و علوم انسانی، دوره چهارم، شماره 4 (پیاپی 18)، 48ـ41.
نامورمطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت: مطالعه روابط یک متن با دیگر متنها». پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 56، 142ـ 127.
ــــــــــــــــ . (1392). درآمدی بر اسطورهشناسی. تهران: سخن.
ــــــــــــــــ. (1394). درآمدی بر بینامتنیت. تهران: سخن.
ــــــــــــــــ . (1399). «زیباییشناسی کلاژ بینامتنی». کیمیای هنر، دوره نهم، شماره 36، 36ـ25.
ــــــــــــــــ . (1391). «گونهشناسی بیشمتنی». پژوهشهای ادبی، دوره نهم، شماره 4، 152ـ139.
ــــــــــــــــ ؛ کنگرانی، منیژه. (1390). «علل پیوستگی متنی و فرامتنی در هنرهای سنتی هنرمندان مسلمان ایرانی». ادبیات و هنر دینی، دوره اول، شماره 2، 48ـ31.
وکیلی، شروین. (1391). «تبارشناسی وای». پژوهشنامه ادب حماسی. دوره هشتم، شماره 14، 84ـ61.
Dousteyssier-Khoze, Catherine et Place-Verghnes, Floriane. (2006). Poétiques de la parodie et du pastiche de 1850 à nos jours. Bern: Peter Lang.
Genette, Gérard. (1982). Palimpsestes: La littérature au second degré. Paris: Seuil, coll. Essais.
Graham, A. (1993). Intertextuality. London & New York: Routledge.
Mirenayat, A. & Sofastaei, E. (2015). “Gérard Genet and the Categorization of textual Transcendence” in Mediterinan Journal of social Science, 6(5): 533-537.
Khazaie, Mohammad. (2005). “The Source and Religious Symbolism of the Arabesque” in Central Asiatic journal: 27-50.
Access date: 22/06/2022
Access date: 22/06/2022
Access date: 22/06/2022 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,403 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 631 |