آمار

تعداد نشریات21
تعداد شماره‌ها301
تعداد مقالات3,173
تعداد مشاهده مقاله3,211,832
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,380,303
فرشچیان, امیرحسین, نژاد ابراهیمی, احد, قره بگلو, مینو. (1400). جایگاه و مفهوم هندسه در هنر معماری اسلامی بر اساس آراء اخوان‌الصفا. , 8(22), 109-129. doi: 10.22077/nia.2022.4529.1507
امیرحسین فرشچیان; احد نژاد ابراهیمی; مینو قره بگلو. "جایگاه و مفهوم هندسه در هنر معماری اسلامی بر اساس آراء اخوان‌الصفا". , 8, 22, 1400, 109-129. doi: 10.22077/nia.2022.4529.1507
فرشچیان, امیرحسین, نژاد ابراهیمی, احد, قره بگلو, مینو. (1400). 'جایگاه و مفهوم هندسه در هنر معماری اسلامی بر اساس آراء اخوان‌الصفا', , 8(22), pp. 109-129. doi: 10.22077/nia.2022.4529.1507
فرشچیان, امیرحسین, نژاد ابراهیمی, احد, قره بگلو, مینو. جایگاه و مفهوم هندسه در هنر معماری اسلامی بر اساس آراء اخوان‌الصفا. , 1400; 8(22): 109-129. doi: 10.22077/nia.2022.4529.1507

جایگاه و مفهوم هندسه در هنر معماری اسلامی بر اساس آراء اخوان‌الصفا

نگارینه هنر اسلامی
دوره 8، شماره 22، بهمن 1400، صفحه 109-129    اصل مقاله (2.48 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.4529.1507
نویسندگان
امیرحسین فرشچیان* 1؛ احد نژاد ابراهیمی2؛ مینو قره بگلو2
1دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
2دانشیار گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز. آدرس: آذربایجان شرقی، میدان ساعت، خیابان ارگ جدید، دانشکده
چکیده
هنر معماری ایران به‌واسطه همراهی و همکاری معماران با دانشمندان اسلامی، دارای ابعاد علمی و حکمی فراوانی است. از قرون چهارم هجری به بعد، معماری با ظهور دانشمندانی چون اخوان‌الصفا با ارائه رسالات حوزه ریاضی، صناعات و مبانی هندسی همراه شده است که بر امکان اتصال علم روز با مبانی صناعت معماری تأکید بیشتری نموده است. وجود و حضور نسخ خطی دوره و همچنین اشارت علمی هندسی، ریاضی و صناعتی آن در مقوله احداث بنا، در این نسخ اثبات شده است. نکته و هدف اساسی در پرداخت به این موضوع، نحوه برخورد مفهومی این دانشمندان با موضوع هندسه در صناعت معماری است که در دوره تاریخی خود به چه صورتی مفهوم هندسه را تعبیر کرده و جهت کاربرد صناعت معماری تعریف نموده‌اند. سؤال اساسی در این نوشتار شناخت مفاهیم و موضوعات هندسه است که اخوان‌الصفا در ارتباط با صناعت معماری به آن پرداخته و معرفی نموده‌اند. این موضوع خطاب به علم برپایی بنای معماری از صناعت آن، بر اساس مفاهیم صادرشده ریاضی و هندسی است. روش پژوهش در این نوشتار باتوجه‌به بررسی موضوع هندسه در ریاضیات اخوان‌الصفا و موارد اندیشه‌دار و فلسفی آنان است که از روش تفسیری و تاریخی در برخورد با نسخه خطی هندسه اخوان‌الصفا و صناعت ریاست بناست. در بحث تحلیل مبانی و یافته‌گیری معماری آرای هندسی، از استدلال قیاسی دراین‌خصوص استفاده شده است. اخوان‌الصفا هندسه را دارای زمینه کمّی محسوس و کیفی معقول معرفی نموده‌اند که صناعت معماری را برای انسان دارای وجوه جسمانی و روحانی خطاب نموده است. فرم‌ها و اشکال هندسی در صناعت معماری، مستخرج شده از قوانین اعداد و اصول ریاضیات است که برای رفع نیازهای کارکردی انسان به دست آمده‌اند. قدس اعداد و اشکال مبنا در کارکرد بر اساس قاعده عقلی ریاضیات است که دارای اثبات از منظر معادلات عددی است. اعداد مبنایی به‌صورت یک، دو، سه و چهار معرفی شده‌اند و هرکدام دارای کارکرد و نحوه گسترش بر اساس معادلات تناسباتی هندسه عددی خاص خود هستند. در عالم فرمی نیز نقطه، خط، دایره، مثلث، مربع، کلمات و نقوش هندسی دارای چنین کارکردی هستند. در بحث هندسه از دیدگاه اخوان‌الصفا، اعداد و مبانی ریاضی به‌صورت هندسه نظری معرفی شده است و انسان در این دیدگاه دارای ابعاد جسمانی و روحانی تلقی شده است. هندسه عملی باید پاسخی باشد جهت برپایی بنای معماری برای انسان در جهت رفع نیاز فیزیکی و سپس مبانی روحانی. تناسبات دقیق و مشخص بین اعداد و اشکال فرمی خاص دراین‌خصوص به‌صورت ترسیمی و کاربردی به همراه نصایح و تدابیر حکمی منتج شده از اندیشه اسلام و دیگر مبانی اندیشه‌دار واجب در پرداخت صناعت معماری در باب کاربرد هندسه است. از هندسه به نردبانی تعبیر شده است که اثر معماری را خاصیت جسمانی و روحانی متعالی می‌بخشد. هندسه در این منظر در جهت کاربرد مناسب باید از حکمت نیز در این امور بهره‌مند باشد.
کلیدواژه‌ها
اخوان‌الصفا؛ ریاضیات؛ هندسه؛ هنر اسلامی؛ صناعت معماری
مراجع
  • اخوان‌الصفا. (1380). گزیده رسائل اخوان‌الصفا. مترجم و مفسر: علی‌اصغر جلبی، تهران: اساطیر.
  • ـــــــــ . (1399). الریاضیات فی الهندسه و العدد. رساله 52 به‌صورت نسخه خطی به زبان عربی، بدون تاریخ و نام کاتب، کتابخانه ملی ایران.
  • اردلان، نادر؛ بختیار، لاله. (1380). حس وحدت. مترجم: حمید شاهرخ، تهران: شهرداری تهران.
  • السعید، عصام؛ پارمان، عایشه. (1389). نقش‌های هندسی در هنر اسلامی. مترجم: مسعود رجب­نیا. تهران: سروش.
  • اعوانی، غلامرضا. (1389). حکمت و هندسه معنوی. تهران: گروس.
  • اوزدورال، آلپای. (1380). «عمر خیام و معماری». تدوین: طوس ناصر کنعانی، فرهنگ، شماره 40، 252ـ189.
  • بلخاری ‌قهی. حسن. (1395). هندسه خیال و زیبایی. تهران: فرهنگستان هنر.
  • بورکهارت، تیتوس. (1387). هنر اسلامی: زبان و بیان. مترجم: محمد گودرزی، تهران: سروش.
  • ــــــــــــــــ . (1388). ارزش‌های جاودان در هنر اسلامی. مترجم: سیدمحمد آوینی، تهران: برگ.
  • ثقفی، سیدمحمد. (1376). آرا و نظریات اخوان‌الصفا. طرح پژوهشی حوزه علمیه، قم: حکومت اسلامی.
  • خزایی، محمد. (1391). «اصول و مبانی زیبایی‌شناسی در هنر ایران». بنا، شماره 23، 44ـ17.
  • خوارزمی، مهسا؛ افهمی، رضا. (1390). «هندسه کاربردی در تزیینات آثار معماری ایران قبل از اسلام». کتاب ماه علوم و فنون، شماره 129، 13-8.
  • دینانی، ابراهیم. (1380). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام. تهران: طرح نو.
  • ستاری، جلال. (1389). مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. تهران: مرکز.
  • طاهری، جعفر. (1389). «ریاضیات در تاریخ اسلامی و ارتباط آن با معماری». پایان­نامه دکتری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
  • عسکری، سمانه؛ ذهبی، سیدعباس. (1390). «مؤلفه‌های فرهنگ و تمدن در آثار اخوان‌الصفا». تاریخ تمدن اسلامی، دوره هفتم، شماره 13، 25ـ3.
  • فیروزان، مهدی. (1389). راز و رمز هنر دینی.ّ تهران: سروش.
  • قرین­دوست، فاطمه. (1393). «عدد در اندیشه اخوان‌الصفا». پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، دوره چهارم، شماره 16، 44ـ33.
  • لولر، رابرت. (1390). هنر مقدس. مترجم: هایده معیری، تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • مددپور، محمد. (1391). تجلیات حکمت در هنر اسلامی. تهران: بین‌الملل.
  • نجیب­اوغلو، گلرو. (1390). هندسه و تزیین در معماری اسلامی. مترجم: مهرداد قیومی، تهران: روزنه.
  • نصر، سیدحسین. (1391). معرفت و معنویت. مترجم: ان‌شاءالله رحمتی، تهران: سهروردی.
  • هاشمی، غلامرضا. (1391). «نظری به جایگاه هندسه و نقوش هندسی در آرای متفکران یونانی و مسلمان». کتاب ماه هنر، شماره 165، 31ـ26.
  • Al Faruqi, Ismail. 2002. On the Ethics of the Brethren on Purity", in: Islamic Philosophy, Vol.21, ed. Fuat Sezgin, Publications of the Institute for the History of Arabic-Islamic Science, Frankfurt.
  • Casakin, Harold .2012. Visual analogy as a cognitive stimulator for idea generation in design problem solving. Nova Science Publishers, New York.
  • Davidson, Thomas. 2000. “The Brothers of Sincerity”, in: Islamic Philosophy, Vol.21, ed. Fuat Sezgin, Publications of the Institute for the History of Arabic-Islamic Science, Frankfurt.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 796
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,175


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب