
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,877 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,324 |
مقایسه نقوش نقاشیهای دیواری بقاع متبرکه در لاهیجان و نقاشیهای شاهنامهی کارکیا | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 8، شماره 22، بهمن 1400، صفحه 54-73 اصل مقاله (3.01 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2022.4574.1516 | ||
نویسندگان | ||
حسینعلی عابددوست* 1؛ امیرحسین پرمهریابنده2 | ||
1گروه گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
چکیده | ||
آثار هنری علاوه بر ویژگیهای زیباشناختی، بازتاب دهندهی مناسبات اجتماعی-فرهنگی بستر تولیدکنندهی خود نیز هستند. در گیلان بسیاری از اماکن مذهبی شیعی، دارای نقاشی دیواری بودهاند که پیدایش آنها را به دورهی صفوی نسبت میدهند. شاهنامه کارکیا در سدهی 15 میلادی(نهم ه.ق) در شهر لاهیجان نگاشته شد. این شاهنامه به سبک نگارگری ترکمن شیراز تصویرگری شده است. پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که الگوهای متشابه و متفاوت میان نقوش شاهنامه کارکیا و نقاشیهای دیواری بقاع متبرکه کدام است و چگونه شباهتها و تفاوتهای نقاشی دیواری بقاع متبرکه در لاهیجان و نگارههای موجود در شاهنامه کارکیا تحلیل میگردد؟ روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانهای از طریق فیشبرداری و تصویرخوانی است. یافتههای تحقیق نشان میدهد، نقاشیهای دیواری بقاع متبرکه با نگارههای موجود در شاهنامه کارکیا دارای مشخصههای بارزی هستند که برگرفته از یک فرهنگ مادر میباشند و آن، فرهنگ ایرانی است که فرهنگ شیعه در نقاشی بقاع و گرایشهای ایرانی در شاهنامه کارکیا بخشی از آن است. هردو نقاشی دارای نقوش نمادین مانند اژدها، خورشید، تاج و درخت سرو هستند. نقش خورشید در هردو نقاشی به یک معنا و مفهوم به کار گرفته شده است ولی نقش اژدها کاملا معنای متضاد دارد که از روابط آن با سایر نشانههای درون اثر قابل درک است. نقش تاج نیز در هر دو نقاشی به معنی سلطنت، قدرت، فره شاهی و آسمانی است. درخت سرو نیز دارای معانی مشترک است که همگی ریشه در باورها و اعتقادات فرهنگی ایران دارند. فرآیند طرد و جذب نشانهای، ساز و کار اشتراک نشانهها و تفاوتهای آنها درون نقاشی بقاع و شاهنامه کارکیا را بیان میدارد. نشانهها اگرچه ریشه در فرهنگ ایرانی دارند اما در اثر همنشینی و رابطه درزمانی با سایر نشانههای درونمتنی، معانی منحصر به فردی را بازنمایی میکنند. | ||
کلیدواژهها | ||
نقوش نمادین؛ نقاشی دیواری بقاع متبرکه؛ شاهنامهی کارکیا؛ لاهیجان | ||
مراجع | ||
اخویان، مهدی. (1396). «بررسی دلایل بازتولید نقاشی دیواریهای بقاع نقشین منطقه گیلان». نگره، شماره 42، 81ـ71.
اسماعیلپور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1385). رساله در تاریخ ادیان. مترجم: جلال ستاری، تهران: سروش.
بشرا، محمد. (1387). افسانهها و باورداشتهای مردمشناختی جانوران و گیاهان در گیلان. رشت: دهسرا.
بلوکباشی، علی. (1389). در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگهای دیگر نگریستن. تهران: گلآذین.
بورکهارت، تیتوس. (1381). هنر مقدس. مترجم: جلال ستاری، تهران: سروش.
بهار، مهرداد. (1387). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
پورخالقی چترودی، مهدخت. (1380). درخت در شاهنامه. مشهد: بهنشر.
پاکباز، رویین. (1379). نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
پاکتچی، احمد. (1391). «تحلیل نشانهشناختی هویت دوگانه در یک محله شهری و کارکردهای آن: مطالعه موردی محله رستمآبادـ فرمانیه». نشانه شناسی مکان: مجموعه مقالات نقدهای ادبیـ هنری، گردآوری فرهاد ساسانی، تهران: سخن. 11-49.
دادور، ابوالقاسم. (1390). «شیر در فرهنگ و هنر ایران». هنرهای تجسمی، شماره2، 32ـ17.
دانش، کاظم؛ خزائی، محمد. (1399). «نمادشناسی رنگ سبز در فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی». پیکره، شماره 19، 29-18.
دیباجی، سیدمحمدعلی. (1390)، «جایگاه نور در حکمت اشراق». اندیشه دینی، شماره39، دانشگاه شیراز، 20-1.
رجالی تهرانی، علیرضا. (1378). فرشتگان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
رئوف، سولماز؛ نیستانی، جواد؛ موسوی کوهپر؛ سید مهدی. (1398). «نمودهای تعزیه بر روی نقاشی های دیواری بقعه های گیلان بر اساس دیدگاه پانوفسکی». جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره اول، 95-123.
ستوده، منوچهر. (1374). از آستارا تا استارباد. تهران: آگه.
سجودی، فرزان. (1390). «نشانهشناسی فرهنگی». در باب سازوکار نشانهشناختی فرهنگ، یوری لوتمان و بی. ای. اوسپنسکی، تهران: نشر علم، 74ـ41.
سرشار، مژگان؛ محمودی، فتانه. (1395). «بررسی تطبیقی نقاشی قهوهخانهای و دیوارنگارههای بقاع متبرکه گیلان». کنفرانس بینالمللی شرقشناسی، تاریخ و ادبیات پارسی. ایروان، 1-25.
سرفراز، حسین؛ و دیگران. (1396). «واکاوی نظریه فرهنگی سپهر نشانهای یوری لوتمان». راهبرد فرهنگ، شماره 39، 95ـ73.
سلیمی کوچی، ابراهیم؛ سکوت جهرمی، فاطمه. (1394). «خوانش نشانهشناختی فیلم سینمایی زندگی خصوصی آقا و خانم میم با تکیه بر نظریه سپهر نشانهای در مطالعات زبان و متن». جستارهای زبانی، دوره ششم، شماره 4 (پیاپی 25)، 121ـ99.
سوسور، فردینان دو. (1399). دوره زبانشناسی عمومی. مترجم: کورش صفوی، تهران: هرمس.
شاد قزوینی، پریسا. (1393). «تجلی باورهای شیعی در مضامین عاشورایی دیوارنگارههای بقاع متبرکه گیلان». شیعهشناسی، شماره 45، 156ـ131.
شریفزاده، سیدعبدالمجید. (1375). تاریخ هنر نگارگری ایران. تهران: حوزه هنری.
شعیری، حمیدرضا. (1392). نشانهـ معناشناسی دیداری. تهران: سخن.
شفرد، راونا و راپرت. (1395). 1000 نماد. مترجمان: آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی: تهران، نی.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1385). فرهنگ نمادها. جلد اول تا چهارم، مترجم: سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
عابددوست، حسین. (1396). «جلوه های صوری و محتوایی نقاشیهای بقاع متبرکه». مجموعه مقالات نخستین کنگره بینالمللی امامزادگان علیهمالسلام، کتابخانه الکترونیکی شیعه 313ـ289.
ـــــــــــــــــ ؛ کاظمپور، زیبا. (1399). «تحلیل نمادهای عَلَمهای عاشورایی و نمود آنها بر نقاشی بقاع متبرکه». همایش ملی اربعین، 14ـ1.
عباسی رودپشتی، علی. (1395). مدخلی بر شاهنامه کارکیا. رشت: بلور.
عربانی، ابراهیم. (1380). کتاب گیلان. تهران: گروه پژوهشگران ایران.
عسکری، فاطمه. (1392). «تجلی نمادهای رنگی در آیینه هنر». جلوه هنر، شماره 9، 62ـ43.
قلیزاده، خسرو. (1388). فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایه متون پهلوی. تهران: پارسه.
کربن، هانری. (1384)، روابط حکمت اشراق و فلسفه ایرانیان باستان. مترجم: ع. روحبخشان، تهران: اساطیر.
کزازی، میرجلالالدین. (1390). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.
کناررودی، قربانعلی؛ نعیمی، سهیلا. (1392). حکومت سادات آل کیا در گیلان. چابکسر: نوین پویا.
کوپر، جی. سی. (1398). فرهنگ نمادهای آیینی. مترجم: رقیه بهزادی، تهران: علمی.
کومون، فرانتز. (1386). دین مهری. مترجم: احمد آجودانی، تهران: ثالث.
لوتمان، یوری. (1390). نشانهشناسی فرهنگی (درباره سپهر نشانهای). بهکوشش فرزان سجودی، مترجم: فرناز کاکهخانی، تهران: نشر علم، 255ـ221.
متقالچی، محمود. (1397). در جستجوی شاهنامه فردوسی. تهران: صدای معاصر.
محمودینژاد، احمد. (1388). نقاشیهای دیواری بقعههای گیلان. رشت: ایلیا.
مرادینسب، حسین؛ بمانیان، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج. (1396). «بازشناسی تأثیر اندیشه عرفانی در پدیداری رنگ آبی در کاشیکاری مساجد ایران». پژوهشهای معماری اسلامی، شماره 14، 50ـ36.
منصورزاده، یوسف؛ بهفروزی، مینو. (1397). «تحلیلی بر آیین قربانی میترا و نمادهای آن بر اساس آثار هنری». هنرهای زیبا، شماره 76، 60ـ51.
میتفورد، میراندا بروس. (1394). دایرهالمعارف مصور نمادها و نشانهها. مترجمان: معصومه انصاری و دکتر حبیب بشیرپور، تهران: سایان.
میرزاییمهر، علیاصغر. (1386). نقاشیهای بقاع متبرکه در ایران. تهران: فرهنگستان هنر.
نامورمطلق، بهمن. (1389). نشانهشناسی فرهنگ. گردآوری امیرعلی نجومیان، تهران: سخن.
نصیری، محمد؛ افراسیابپور، علیاکبر؛ احمدی، فریبا. (1397). «نماد عرفانی رنگ در هنر و معماری اسلام». عرفان اسلامی، شماره 56، 71ـ53.
هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. مترجم: رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
یاحقی، جعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.
Kress, G. & T. Van Leeuwen .(2006). Reading Images. Geelong, Australia: Deakin
University press.
Lotman.Yuri.(2009).Culture and Explosion,Berlin:Mouton de Gruyter.
Machado, I.(2007) .Semiótica da cultura e semiosfera. São Paulo: Annablume; FAPESP.
Posner, R. (2004). Basic Tasks of Cultural Semiotics, Signs of Power – Power of Signs, pp. 56-89. Vienna: INST.
Saussure,Ferdinand.(1959);Course In General Linguistics,Wade Baskin:Philosophical Library :New York
Torop, Peter. (2002), Introduction: Re – reading of Cultural Semiotics,
Sign Systems Studies, Vol. 30, pp. 395- 404. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 648 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 613 |