
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,861 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,312 |
مطالعهی تطبیقی رابطهی متن و تصویر در نگاره معراج حضرت رسول(ص) از خمسه طهماسبی و هفتاورنگ جامی | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 7، شماره 20، اسفند 1399، صفحه 151-168 اصل مقاله (1.27 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2021.3911.1385 | ||
نویسندگان | ||
سیدرضا حسینی* 1؛ سامان فرزین2؛ محمد امین حاجی زاده3 | ||
1گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. | ||
2استادیار و عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند | ||
3عضو هیات علمی | ||
چکیده | ||
آثار مکتوب بهجامانده از پیشینیان، میراث تمدنی، فکری و فرهنگی یک قوم را تشکیل میدهد. در این میان، زبان و ادبیات نیز بخش مهمی از میراث مکتوب است که اندیشه و هنر گذشتگان را به معاصران انتقال میدهد. این ادبیات در دورههای متمادی از حالت روایی بهصورت نگاره و بیان تصویری تجلییافته است. این عملکرد نهتنها ما را از غنای ادبیات هر دوره مطلع میسازد بلکه نگارههایی که بر اساس همین ادبیات نیز شکلگرفته است ما را با اجتماع، نگاه عرفانی، فلسفی، مذهبی و حتی سیاسی آن دوره در یک قاب آگاه میسازد. بر این اساس، این پژوهش با هدف تطبیق رابطهی متن و تصویر، واکاوی وجوه افتراق و اشتراک و نیز روشها و کیفیات موردتوجه هنرمندان برای وفاداری متن و تصویر در نگاره معراج حضرت رسول(ص) در دو نسخهی مصور شده خمسه طهماسبی و هفتاورنگ جامی، در پی پاسخ به این سؤالات است: 1- نگارگران از چه روشها و کیفیاتی برای وفاداری متن و تصویر در مصورسازی نگارهی معراج حضرت رسول(ص) در دو نسخه خمسه طهماسبی و هفتاورنگ جامی بهره گرفتهاند؟ 2- از میان دو نگاره کدام یک میزان بیشتری از تناسب با متن حکایت مرجع را بازتاب میدهد؟ 3- نگارهی معراج حضرت رسول(ص) در دو نسخه خمسه طهماسبی و هفتاورنگ جامی دارای چه وجوه اشتراک و افتراقی است؟ پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی انجامشده و دادههای آن با جستوجو در منابع کتابخانهای و مشاهدهی آثار، جمعآوریشده است. جامعه پژوهش شامل دونگاره صحنهی معراج حضرت رسول(ص) از خمسه طهماسبی و هفتاورنگ جامی میباشد؛ که به روش کیفی و از طریق استدلال قیاسی مورد تحلیل و تطبیق قرارگرفته است. در بررسی انجامشده به ویژگیهای تصویری، مانند طراحی و رنگ و ساختار، به جزییات و عناصر و پدیدههای موجود در تصویر و نوع صحنهپردازی و به فضای کلی نگاره توجه شده است. نتایج حاصلشده هرچند گویای درجه بالایی از تلاش سفارشدهندگان درباری و نگارگران برای وفاداری به سرودههای شاعران است؛ اما در پارهای از جزییات و صحنهپردازیها، دخالتها و تغییر و تبدیلهایی قابلمشاهده است که ریشه عمدهی آن به تلاش خلاقانه هنرمندان و پیروی از میثاقهای سبک نگارگری صفوی و گرایش شاهانه حاکمان به فضاسازیهای مجلل و پر زینت و چشمنواز بازمیگردد. در هر دو نگاره انطباق تصویر و متن موردتوجه نگارگر بوده اما نگاره خمسه نظامی با توجه به نمایش بیشتر جزئیات و فضاپردازی واقعگرایانهتر، از انطباق کاملتری با اشعار و واقعه معراج برخوردار است. | ||
کلیدواژهها | ||
حضرت محمد(ص)؛ معراج؛ نگارگری؛ خمسه طهماسبی؛ هفتاورنگ جامی | ||
مراجع | ||
قرآن کریم. (1384). ترجمه مهدی الهی قمشهای و غلامرضا صفا مهدوی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. اعظم کثیری، آتوسا. (1397). «مطالعه تطبیقی مؤلفههای تصویری در پنج نگاره معراج حضرت رسول (ص)». هنرهای صناعی، شماره1 (پاییز و زمستان)، 11-26. بیهقی، ابوالفضل. (1391). تاریخ بیهقی. بهتصحیح ابوالفضل فیاض، جلد اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. پاکباز، رویین. (1381). دایرهالمعارف هنر. تهران: مؤسسه فرهنگ معاصر. جامی، عبدالرحمن بن احمد. (1385). مثنوی هفت اورنگ. تهران: اهورا. حافظ شیرازی، خواجهمصلحالدین محمد. (1377)، دیوان حافظ شیرازی. تهران: ققنوس. حسینی، مهدی. (1385). «هفتاورنگ جامی به روایت تصویر». کتاب ماه هنر، شماره 101(بهمن و اسفند)، 6- 19. دادور، ابوالقاسم؛ محمدیخواه، محمد؛ حسینی، الهام. (1396). «بررسی تطبیقی نگاره "در راه اورشلیم" و نگاره "معراج" اثر سلطانمحمد: با تأکید بر پیامبر (ص)، جبرئیل و براق». پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره 3، 41-66 . دوازدهامامی، مهدی؛ حسینزاده حجازی، زینبسادات؛ آقاداودی، محیالدین. (1397). «مطالعه تطبیقی واقعه معراج در نگاره معراج سلطانمحمد و متن معراجیههای نظامی». نگارینه هنر اسلامی، شماره 16 (پاییز و زمستان)، 15-30 . سیمپسون، ماریانا شرو. (1382). شعر و نقاشی ایران: حمایت از هنر ایران. مترجم: عبدالعلی براتی و فرزاد کیانی، تهران: نسیم دانش. شایستهفر، مهناز. (1384). عناصر شیعی در نگارگری تیموریان و صفویان. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. شین دشتگل، هلنا. (1391). معراجنگاری نسخههای خطی تا نقاشی های مردمی. تهران: علمی و فرهنگی. علیپور، مرضیه؛ مراثی، محسن. (1396). «مطالعه تطبیقی نگارههای معراج حضرت محمد (ص) و نقاشیهای عروج حضرت عیسی (ع)». نگره، شماره 42 (تابستان)، 123- 142. مجلسی، محمدباقر. ( 1403هـ. ق.) بحارالانوار. جلد اول، بیروت: دارالاحیاءالتراثالعربی. ملکی،توکا. (1387). «فرشتگان نقاشی ایران». کتاب ماه هنر، شماره120 (شهریور)، 86-92 . منوچهری دامغانی، ابوالنجم. (1390). دیوان منوچهری دامغانی. به تصحیح عزیرالله علیزاده، تهران: فردوس. مهدیزاده، علیرضا. (1393). «مقایسه تطبیقی نگاره معراج در خمسهنظامی و فالنامه طهماسبی». جلوههنر، شماره7 ، 5-16. نظامی، الیاس بن یوسف. (1386). خمسه نظامی. تهران: افکار. نوریان، محمد؛ حاجیزاده، مهدی. (1390). «جلوه معراج پیامبر صلیالله علیهوآلهوسلم در خمسه نظامی گنجوی». پژوهشنامهادبیات تعلیمی، شماره 9، 17- 42. وزیری بزرگ، رقیهالسادات؛ احمدی، بهرام. (1397). «بررسی نگاره معراج پیامبر اثر سلطانمحمد بر اساس آرای پانوفسکی». پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال سوم، شماره 2، 25-34. Simpson, Marianna Shreve. (1997). Sultan Ibrahim Mirza's Haft Awrang: A Pricely Manuscript from sixteen century Iran. Yale university press.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 750 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,081 |