پیوندهای مفید
آمار
| تعداد نشریات | 21 |
| تعداد شماره‌ها | 301 |
| تعداد مقالات | 3,173 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,211,859 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,312 |
تحلیل همنواختی آرایه های تزئینی و معماری در بناهای علمی-مذهبی عهد صفویه و قاجار | ||
| نگارینه هنر اسلامی | ||
| دوره 7، شماره 19، شهریور 1399، صفحه 135-152 اصل مقاله (3.04 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2021.3540.1337 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین نوروزی قره قشلاق* 1؛ محی الدین آقاداودی2 | ||
| 1صنایع دستی، هنر و معماری، دانشگاه اراک | ||
| 2دانشگاه شاهد تهران | ||
| چکیده | ||
| بناهای مذهبی در معماری ایرانی-اسلامی علاوه بر ساختار معماری از حیث آرایه‌ها نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. اصفهان به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران‌زمین دربردارنده گونه‌های مختلفی از بناهای مذهبی به خصوص در دوره تاریخی صفویه و قاجار است مسجد-مدرسه چهارباغ و رکن‌الملک به عنوان دو نمونه شاخص از عهد صفویه و قاجار در پژوهش حاضر موردمطالعه قرار گرفته‌اند. لازم به ذکر است که هدف اصلی پژوهش پیش‌رو ضمن بازشناسی مختصر ساختار و تزئینات‌معماری بناهای مذکور، به نوعی معطوف به واکاوی تناسب کالبد بنا و آرایه‌های زینت بخش آن‌هاست. هدف مطرح شده زمینه‌ساز پاسخ به این سوال است که مهم‌ترین هنرهای‌تزئینی به‌کاررفته در دو مسجد-مدرسه‌چهارباغ و رکن‌الملک ضمن تبیین نقاط تمایز و تشابه کدام‌اند؟ این هنرها از حیث ساختار‌ظاهری، تناسب با ساختار معماری و همچنین نقش و محتوا حاوی چه مولفه‌های اصلی هستند؟ این پژوهش به لحاظ رویکرد، تطبیقی و از حیث روش، توصیفی-تحلیلی است، همچنین جمع‌آوری اطلاعات به شیوه اسنادی و مشاهدات میدانی صورت پذیرفته است و اطلاعات به شیوه کیفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. یافته‌های پژوهش گویای آن است که دو بنای چهارایوانی موردمطالعه در این پژوهش ضمن مشابهت‌هایی که در بعد ساختار دارند، از حیث ابعاد بنا و کیفیت اجرا دارای تفاوت‌های چشمگیری هستند در بعد هنرهای وابسته به معماری بنای شاهانه چهارباغ ضمن تعدد بیشتر هنرها با دارا بودن هنرهایی همچون قلم زنی، زرگری‌سنتی، ملیله‌کاری، طلا‌اندازی بر روی گچ و غیره تمایزات قابل‌توجهی با بنای رکن‌الملک دارد. لیکن تناسب قابل‌توجهی میان آرایه‌های معماری و ساختار‌معماری هر بنا وجود دارد. همچنین در بعد نقوش و محتوا، هر دو بنا نماینده ویژگی های هنری عصر خود بوده است به گونه‌ای که در بنای چهارباغ شاهد تعدد نقوش هندسی، نقوش اسلیمی و ختایی و موتیف‌های انتزاعی با تسلط رنگ‌های سرد همچون لاجوردی و فیروزه‌ای بیشتر هستیم و در مقابل مسجد-مدرسه رکن الملک سرشار از نقوش طبیعت‌گرا، نقش انسان و رنگ‌های متنوع و غالبا گرم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| معماری؛ آرایه‌های تزئینی؛ مسجد-مدرسه چهارباغ؛ مسجد-مدرسه رکن الملک | ||
| مراجع | ||
|
- آقاداودی، محی الدین. (1398). « واکاوی آرایه های معماری بناهای علمی-مذهبی عصر صفویه. نمونه های موردمطالعه (ملاعبدالله، چهارباغ و علیقلی آقا)، نشریه علمی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال 10، شماره 37، 86-69.
- آقاداوودی، محی الدین و زکریایی کرمانی، ایمان. (1397). « تحلیل نشانه های شیعی بازتاب یافته در تزیینات مکتوب و منقوش مدارس نیم آورد و چهارباغ اصفهان »، نشریه علمی-پژوهشی شیعه شناسی ، سال 16، شماره 64، 82-53.
- ایمانیه، مجتبی. (1355). تاریخ فرهنگ اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- پوپ، آرتر آپم؛ اکرمن، فیلیس. (1387). سیری در هنر ایران، مترجم: نجف دریابندری، جلد سوم (معماری دوران اسلامی)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- تام سن، منصور. (1386). کارگاه طراحی نقوش سنتی1. تهران: چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
- حاجیقاسمی، کامبیز. (1379). گنجنامه (فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران) جلد پنجم (مدارس)، تهران: دانشگاه شهیدبهشتی با همکاری سازمان میراث فرهنگی.
- خانی، سمیه؛ صالحی کاخکی، احمد؛ تقوینژاد، بهاره. (1391). «بررسی تطبیقی معماری و تزئینات مدرسه غیاثیه خرگرد و مدرسه چهارباغ اصفهان»، مطالعات تطبیقی هنر، سال دوم، شماره چهارم، 51-37.
- ریاحی، محمدحسین. (1385). ره‌آورد ایام (مجموعه مقالات اصفهانشناسی)، اصفهان: سازمان فرهنگی- تفریحی شهرداری.
- زمرشیدی، حسین. (1365). گرهچینی در معماری و هنرهای دستی، تهران: نشر دانشگاهی.
- سیوری، راجر. م. (1372). ایران عصر صفوی. مترجم:کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
-شایستهفر، مهناز. (1380). «جایگاه قرآن، حدیث و ادعیه در کتیبه‌های اسلامی»، مدرس علوم انسانی، شماره 23، 94- 57.
-ــــــــــــــــ . (1384). «نقش تزئینی و پیام‌رسانی کتیبه در معماری اسلامی»، کتاب ماه هنر، ،
-کمپفر. (1363). سفرنامه کمپفر در دربار شاهنشاه ایران، مترجم: کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
- لولوئی، کیوان. (1379). «نقشه‌های چهارایوانی مدارس علوم دینی»، نشریه ایرانشناخت، شماره 16 و 17، 131-120.
- ماهرالنقش، محمود. (1361). کاشی‌کاری ایران دوره اسلامی (دفتر معقلی)، تهران: موزه رضا عباسی.
- مکینژاد، مهدی. (1386). «طبقه‌بندی کتیبه‌ها در معماری دوره صفوی»، مجموعه مقالات خوشنویسی (گردهمایی مکتب اصفهان)، تهران: فرهنگستان هنر.
- ملازاده، کاظم؛ محمدی، مریم. (1381). مدارس و بناهای مذهبی، دایرهالمعارف بناهای تاریخی ایران در دوره اسلامی، جلد پنجم، تهران: سوره مهر.
- موحد ابطحی، سید(1376). ریشهها و جلوههای تشیع و حوزه علمیه اصفهان، جلد دوم، اصفهان: دفتر تبلیغات المهدی.
- موسوی فریدنی، محمدعلی. (1378). اصفهان از نگاهی دیگر، اصفهان: نقش خورشید.
- نصر، سیدحسین. (1359). علم و تمدن در اسلام، مترجم: احمد آرام، ، تهران: خوارزمی.
- هنرفر، لطفالله. (1350). گنجینه آثار تاریخی اصفهان، چاپ دوم، اصفهان: کتاب‌فروشی ثقفی.
- یاوری، حسین؛ حکاکباشی، سارا. (1390). سیری در عناصر و تزئینات معماری ایران، تهران: توتیا | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 598 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 755 |
||
نماد الکترونیک
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب