
تعداد نشریات | 21 |
تعداد شمارهها | 301 |
تعداد مقالات | 3,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 3,211,872 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,380,324 |
بازشناسی فرهنگی و نشانهشناسی نقوش سنگ قبور گورستانهای عصر قاجار حوزه جغرافیایی موکریان شرقی | ||
نگارینه هنر اسلامی | ||
دوره 7، شماره 19، شهریور 1399، صفحه 63-85 اصل مقاله (1.21 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2020.3581.1345 | ||
نویسندگان | ||
اسماعیل معروفی اقدم1؛ کریم حاجی زاده1؛ علی زارعی* 2؛ علی اصغر محمودی نسب3؛ حبیب شهبازی شیران1 | ||
1دانشگاه محقق اردبیلی | ||
2دانشگاه بیرجند | ||
3دانشجو دکتری | ||
چکیده | ||
بر روی صدها نمونة سنگ قبر موجود در ناحیه موکریان شرقی که در گورستانهای عصر قاجار آن، بیوقفه در کنار هم صفآرایی کردهاند و چون کتابی قطور، گویای تاریخ خاک خورده مردمانی خفته در زیر تلنباری از خاکاند؛ نقوشی قرار گرفته که بر زیبایی و اهمیت این آثار دو چندان افزوده است. آنچه که مسلم است، این نقوش تنها برای تزئین حکاکی نشدهاند، بلکه خود میتوانند بیانگر علایق و دلبستگیهای فرد متوفی و بازماندگان، اعتقادات، موقعیت مکانی و زمانی و نمودی از فرهنگ جامعه و یا اینکه نماد و مفهومی از اسطورهها و تفکرات عمیق گذشته باشند. پژوهش حاضر که از نوع توصیفی- تحلیلی و تاریخی بوده و یافتههای آن مبتنی بر بررسیهای میدانی و مطالعات اسناد گردآوری شده است؛ به دنبال بررسی و تحلیل سنگ قبور گورستانهای عصر قاجار موکریان شرقی و نقوش قرار گرفته بر روی آنها بوده و در این راستا اهداف زیر را دنبال میکند: 1- گورستانهای عصر قاجار حوزه جغرافیایی موکریان شرقی کدامها و شامل چه نقوشی هستند؟ 2- نقوش به تصویر کشیده شده بر روی سنگ قبور عصر قاجار موکریان شرقی، تا چه حد تحت تأثیر باورها و اعتقادات و آداب و سنن فرهنگی جامعه بوده است؟ بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد که این سنگقبرها شامل نقوش متنوعی از تصاویر انسانی، حیوانی، گیاهی، هندسی و کتیبهاند. بهطور کلی بیشتر این نقوش در عین دارا بودن معانی و نمادین خاص، متأثر از فرهنگ منطقه، اعتقادات و موقعیت زمانی و مکانی خود هستند. از طرف دیگر مذاهب شیعه و سنی علاوه بر فرم سنگ قبرها، بر نوع نقوش این آثار نیز، بیشترین تأثیرات را از خود بروز داده است. | ||
کلیدواژهها | ||
موکریان شرقی؛ گورستان؛ سنگ قبر؛ دورة قاجار؛ نشانهشناسی | ||
مراجع | ||
احمدزاده، فرید؛ حسینی، هاشم؛ نورسی، حامد (1397). "پژوهشی بر شناخت مضامین و نقوش سنگ قبور ایل گوران." مجله مبانی نظری هنرهای تجسمی. شماره 5. صص 79 – 92. اصفهانی، ابوالحسن (1388). صراط النجاه. ترجمه ابوالقاسم صفوی اصفهانی. مرکز تحقیقات رایانهای حوزه علمیه اصفهان. افروغ،م (1388). "عقلانیتدر هنرایرانی.مجله کتاب ماه هنر. شماره128. صص 42 – 46. افضل طوسی، عفتالسادات؛ حسنپور، مریم (1391). "نقش نمادهای آیینی و دینی در نشانههای بصری گرافیک معاصر ایران." فصلنامه مطالعات ملی. شماره 49. سال سیزدهم. صص 161 – 135. بدلیسی، شرفالدین بن شمسالدین (1373). شرفنامه. به کوشش محمد عباسی. تهران: چاپ علی اکبر علمی. بیات، عزیزالله (1394). کلیات جغرافیای طبیعی و تاریخ ایران. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر. پرهام، سیروس (1371). دستبافتهای عشایری و روستایی فارس – جلد ٢. تهران. انتشارات امیرکبیر. پریزنگه، وجیهه (1390). بررسی تطبیقی فضای تصویری نقش سرو بر سنگ قبور مجموعه تاریخی – فرهنگی تخت فولاد. آرامگاه ارامنه. امامزادهها و کلیساهای اصفهان. پایاننامه کارشناسی ارشد. به راهنمایی دکتر محمدرضا دادگر. تهران. دانشگاه شاهد. منتشر نشده. پورخالقی چترودی، مهدخت. (1381). "درخت زندگی و ارزش فرهنگی و نمادین آن در باورها." مجله مطالعات ایرانی. سال اول. شماره 1. صص 89 – 126. پویان، جواد؛ خلیلی، مژگان (1389). "نشانهشناسی نقوش سنگ قبرهای قبرستان دارالسلام شیراز." مجله کتاب ماه هنر. شماره 144. صص 98 – 107. توکل، ابوذر (1394). "بررسی و نقوش و کتیبههای سنگ قبرهای گورستان سلطان ابراهیم در مرودشت فارس." دومین همایش ملی باستانشناسی ایران. دانشگاه بیرجند: 1- 14. چارئی، علیرضا (1387). "هنرهای سنتی: نقشهای سنگ مزارهای گورستان دارالسلام شیراز." مجله آینه خیال. شماره 6. صص 132-139. حاتم، غلامعلی (1374). "نقش و نماد در سفالینههای کهن ایرانی." فصلنامة هنر. شماره 28. صص 355 -378. حسامی، ح؛ بابرکت، سمیرا (1396). "مطالعه نماد ماهی و کاربرد فرم آن در قالیهای صفوی و قاجار." مجله نگارینه. دورة چهارم. صص 47 – 62. حسنوند، محمدکاظم؛ شمیم، سعیده (1393). "بررسی نقشمایه گل لوتوس در هنر مصر. ایران و هند." مجله جلوه هنر. شماره 11. صص 39 – 22. خسرونژاد، پدرام (1377). "سنگهای مزار از پنجره مردمشناسی هنر." مجله کتاب ماه هنر. شماره 1. صص 23 – 26. خضری، سعید (1388). "جغرافیای تاریخی موکریان در چهار سده اخیر." مجله تحقیقات جغرافیایی. شماره 92. صص 129 – 165. خلیلی، سیامند (1393). "نگاهی به اصل و نسب موکریها در تاریخ موکریان." ماهنامه مهاباد. سال چهاردهم 159. صص 56 - 57 خلیلی، سیامند؛ یوسفی، عثمان (1395). "بررسی نقش بوداق سلطان موکری (1017 – 1111 ق – 1608 – 1699 م) در تاریخ ولایت موکری در دورة پایانی صفویه." مجله تاریخهای محلی ایران. سال پنجم. شماره اول. پیاپی 9. صص 176 – 205. دادور، ابوالقاسم (1385). درآمدی بر اسطورهها و نمادهای ایرانی و هند در عهد باستان. تهران: انتشارات کلهر. رحمانی، جبار؛ قربانی، هاجر (1393). "نشانهشناسی فرهنگی نقوش سنگ قبور: با تاکید بر نقش شانه در تخت فولاد اصفهان." مجله مردم و فرهنگ. سال اول. دورة اول. شماره 1. صص 189 – 215. رضایی، مریم (1390). "بررسی مفاهیم و ترکیبات درخت سرو بر سنگ مزارهای قبرستان دارالسلام شیراز." مجله هنرهای تجسمی. سال چهارم. صص 93 – 100. زارعزاده، فهیمه؛ پورمند، حسنعلی (1388). "بازنمود باورداشتهای مردم یزد در نقش نمادین سرو." مجله نامه هنرهای تجسمی و کاربردی. شماره چهار. صص 97-83. ژوله، تورج (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: انتشارات یساولی. سرفراز، علیاکبر؛ فیروزمندی، بهمن (1387). باستانشناسی و هنر دوران تاریخی. تهران: انتشارت مارلیک. سرلو، خوان ادواردو (1389). فرهنگ نمادها. ترجمه مهرانگیز اوحدی. تهران. انتشارات دستان. سلیمی، اسماعیل؛ صلحجو، جمیله (1398). "گونهشناسی. طبقهبندی و مطالعه آرایۀ سنگ قبرهای کانیگُل (ارمنیبلاغ) بوکان." همایش بینالمللی باستانشناسان جوان. دانشگاه تهران. صص 1- 20. سودآور، ابوالعلاء (1384). فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. تهران: انتشارات نی. شریفی، محمد (1387). فرهنگ ادبیات فارسی.تهران: انتشارات معین. شریفینیا، اکبر؛ اشکری، آرش (1396). "بررسی و مطالعه نقوش تزئینی تزئینی سنگهای قبرستان مادر زلیخا از شهرستان درهشهر." مجله جلوه هنر. دورة جدید. سال 10. صص 65 – 72. شوالیهگری، ژان؛ گربران، آلن (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضائلی. چاپ دوم. تهران: انتشارات جیحون. شیخ محمدی، علی (1381). "بررسی نماد درخت در فیلمهای عباس کیارستمی." مجله خیال. شماره 2. صص 50-77. صالحی، لیلا (1394). "حاکمیت خاندان مکری در سلطاننشین مکریان." ماهنامه مهاباد. سال پانزدهم. شماره 169. 45 -49 صباغ پور، طیبه؛ شایستهفر، مهناز (1389). "بررسی نقشمایه نمادین پرنده در فرشهای صفویه و قاجار از نظر شکل و محتوا." مجله نگره. شماره 14. صص 39 – 49. صرفی، محمدرضا (1386). "نماد پرندگان در مثنوی." فصلنامه پژوهشهای ادبی. سال 5. شماره 18. صص 53 – 76. صفیزاده، صدیق (1378). تاریخ کرد و کردستان. چاپ اول. تهران: انتشارات آتیه. طالبپور، فریده؛ پرهام، ماندانا (1388). "جایگاه اسب در هنر ایران باستان." مجله جلوه هنر. دوره جدید. شماره 1. صص 5 – 13. طباطبایی، م.ح (1385). سننالنبی (آداب. سنن و روشهای رفتاری پیامبر گرامی اسلام). ترجمه عباس عزیزی. قم: انتشارت صلاه. عسگری خانفاه، اصغر؛ خورشیدی، اعظم (1392). "پژوهی مردم شناختی در نقوش گیاهی مزارهای آرامگاه میرزا کوچک در سلیمانداراب رشت." مجله مطالعات توسعه اجتماعی. دورة دوم: صص 9 – 25. علینژاد، روجا (1393). "سفید چاه. نمایاهای فراتر از یک گورستان. شناخت و بررسی مضامین و نقوش تصویری گورستان سفید چاه". نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی. دوره 19. شماره 2: صص 49 – 56. غضنفری، زهره (1392). بررسی تطبیقی نقش مایههای تصویری سنگ قبرهای سدة اخیر و مفرغهای کهن (مطالعه موردی: استان لرستان). پایاننامه کارشناسی ارشد. رشته پژوهش هنر. به راهنمایی دکتر آناهیتا مقبلی. دانشگاه پیام نور مرکز تهران. منتشر نشده. فیضی، مهسا؛ فیضی، نسیم (1392). "معرفیوبررسیباستانشناختینقوشقبرهادرگورستانهایاسلامی بخش مرکزی شهرستان آبدانان." مجله فرهنگ ایلام. دورة 14. صص 47 – 67. کخ، هاید ماری (1380). از زبان داریوش. ترجمه پرویز رجبی. تهران: انتشارات کارنگ. کوپر، جی سی (1379). فرهنگ نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران. انتشارات فرشاد. گریشمن، رومن (1370). هنر ایران در دورة پارتی و ساسانی. ترجمه بهرام فرهوشی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. لوکونین، ولادیمیر (1384). تمدن ایران ساسانی. ترجمهی عنایت الله رضا. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. ماحوزی، م. (1377). "اسب در ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی." مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران. شماره 146 و 147. صص 235-209. ماسه، هنری (1353). معتقدات و آداب ایرانی - جلد اول. ترجمه مهدی روشنضمیر. تبریز: انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران. محمودی، فرجالله (1375). جغرافیای ایران. دفتر برنامهریزی و تالیف کتب ایران. تهران: نشر ایران مرکز آمار ایران (1385).نهاد ریاست جمهوری. معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی. استان آذربایجانغربی. شهرستان بوکان. مرندی، نیلوفر؛ محمودی، فتانه (1396). "نمادشناسی مهرهای ساسانی." مجله جلوه هنر. دورة جدید. سال 10. شماره 2. صص 67 – 79. مشکینی، ح.ع (1390). نصایح - سخنان چهارده معصوم و هزار و یک سخن. قم: انتشارات الهادی. مکارمشیرازی، ناصر (1386). تفسیر نمونه - جلد 6. قم: انتشاراتدارالکتبالاسلامیه. مهرابی هفشجانی، س (1395). "پژوهشی پیرامون نقوش آیینیِ سنگ قبرهای شهر هفشجان در استان چهارمحال و بختیاری ایران." سومین کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی. برلین. آلمان. صص 1 – 20. مولوی، جلالالدین محمد (1385). شرح جامع مثنوی معنوی. تالیف کریم زمانی. تهران: انتشارات اطلاعات میلانی، عباس (1380). تجدد و تجدد ستیزی در ایران. تهران: انتشارات اختران. نورالهی، علی؛ علیلو، سارا (1395). "قوم باستانشناختی گور نگارههای ارمنیان شرق زاگرس مرکزی." فصلنامه فرهنگی پیمان. شماره 76. صص 1- 18. نیکیتین، واسلی (1363). کرد و کردستان. ترجمه محمد قاضی. چاپ دوم. تهران: انتشارات نیلوفر. ویدنگرن، گئو (1377). دینهای ایرانیان. ترجمه منوچهر فرهنگ. چاپ اول. تهران: انتشارات آگاهان ایده. یاحقی، محمدجعفر(1391). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر. Chookali, S (2007). Political& demographical map of Mokryan of Kurdistan. Kurdiska Institutet. Stockholm, Sweden.
Lahafian, Jamal (2013). "Rock Art in Kurdistan Iran." Arts (2): 328-349.
whelan,E (1986). "The Origins Of The Mihrab Mujawwaf:a Reinterpretation," International journal Of Middle East Studies,Vol. 18, No.2: 205-223. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 936 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,045 |