آمار

تعداد نشریات22
تعداد شماره‌ها323
تعداد مقالات3,394
تعداد مشاهده مقاله3,872,404
تعداد دریافت فایل اصل مقاله2,746,814
جلالی, میثم. (1399). بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع). , 6(18), 144-154. doi: 10.22077/nia.2019.2474.1212
میثم جلالی. "بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع)". , 6, 18, 1399, 144-154. doi: 10.22077/nia.2019.2474.1212
جلالی, میثم. (1399). 'بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع)', , 6(18), pp. 144-154. doi: 10.22077/nia.2019.2474.1212
جلالی, میثم. بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع). , 1399; 6(18): 144-154. doi: 10.22077/nia.2019.2474.1212

بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع)

نگارینه هنر اسلامی
مقاله 10، دوره 6، شماره 18، اسفند 1398، صفحه 144-154    اصل مقاله (2.07 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22077/nia.2019.2474.1212
نویسنده
میثم جلالی*
پژوهشگر بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
چکیده
آینه‌کاری یکی از هنرهای ایرانی و از تزیینات وابسته به معماری است که سابقۀ آن به دوره صفویه باز می‌گردد و در دوران قاجار بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. در این میان شهر مشهد به واسطۀ وجود حرم امام رضا(ع) به یکی از مراکز رشد و شکوفایی هنر آینه‌کاری در ایران مبدل می‌گردد. در حرم امام رضا(ع) اماکن متعددی با آینه تزیین شده‌اند. یکی از آن اماکن رواق دارالسیاده است که برای تزیین آن از تزیینات آینه‌کاری بسیار زیبا و متنوعی استفاده شده است.
نگارنده در این نوشتار، با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، اسناد، بررسی میدانی و مصاحبه با متولیان امر، به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است که قدمت آینه‌کاری در حرم امام رضا(ع) و به ویژه رواق دارالسیاده به چه دوره‌ای باز می‌گردد؟ چه افرادی و با چه مناصبی در اجرای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده نقش داشته‌اند؟ از چه سبک‌ها و نقش‌مایه‌هایی برای اجرای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده استفاده شده است؟ یافته‌ها حاکی از آن است که استفاده از آینه در حرم امام رضا(ع) به اواخر دورۀ صفوی و اوایل دورۀ قاجار بر می‌گردد و یکی از اولین اسناد مربوط به آینه‌کاری دارالسیاده به اواخر سده سیزده هجری قمری تعلق دارد. در کنار هنرمندان، مقامات حاکمیتی از رده‌های مختلف در اجرای آینه‌کاری‌های حرم امام رضا(ع) نقش داشته‌اند و از شیوۀ گچ‌بری روی آینه، جیوه‌تراشی، شیشه‌های رنگی، انواع کتیبه‌، نقوش اسلیمی و ختایی، نقش شمعدان، گلدان، گل و برگ و نقش‌مایه‌های هندسی به ویژه انواع گره برای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده استفاده شده است.
کلیدواژه‌ها
حرم امام رضا(ع)؛ آینه‌کاری؛ دارالسیاده؛ دورۀ قاجار؛ اسناد آستان قدس
مراجع
  1. ابراهیمی، حسین علی. (1397). مالک کارخانه شیشه و آینه. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی، تاریخ مصاحبه 22 مرداد.
    1. احتشام کاویانیان، محمد. (1354). شمس الشموس یا انیس النفوس. بی‌جا.
    2. اشرف گنجوی، علی اصغر. (1387). استاد آینه‌کاری و معر‌ق‌کاری آستان قدس رضوی. مصاحبه‌کننده غلامرضا آذری خاکستر. آرشیو مرکز اسناد آستان قدس رضوی. شماره نوار کاست: 2922. شماره پرونده: 90، تاریخ مصاحبه 7 آبان.
    3. اعتماد السلطنه، محمد حسن‌خان. (1362). مطلع الشمس (تاریخ ارض اقدس و مشهد مقدس). با مقدمه و فهارس و اهتمام تیمور برهان لیمودهی. تهران: انتشارات فرهنگسرا.
    4. افضل الملک کرمانی، غلامحسین‌خان. (1389). ظفرنامه عضدی (زادالمسافر 1301ق). مقدمه، تصحیح و تحقیق محمدرضا قصابیان. مشهد: انصار.
    5. انوشیروانی، میترا. (1381). هنر آینه‌کاری و بررسی پیشینه آن در حرم مطهر امام رضا (ع). وزارت آموزش و پرورش. پایان‌نامه تحصیلی مقطع کارشناسی هنرهای تجسمی. مشهد: مرکز آموزش عالی فرهنگیان ثامن‌الحجج (ع).
    6. ایوانی، هادی. (1397). خانه‌های تاریخی مشهد. مشهد: انتشارات آرسس.
    7. تحقیقات تاریخی خراسان (گنبد مطهر). (1343). مترجم: حاج سید غلامرضا سعیدی، نامه آستان قدس (18): 65-70.
    8. جلالی، میثم. (1395 و 1398). بررسی میدانی.
    9. دستمالچیان، محمد (تهیه‌کننده و کارگردان). (بی‌تا). دست‌ها و نقش‌ها: آینه‌کاری(فیلم مستند به روایت استاد محمود جلالیان). مشهد: گروه مستند سیمای خراسان رضوی.
    10. جلالیان، مهدی. (1394 الف). استاد آینه‌کاری. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه اول. 4 اسفند.
    11. جلالیان، مهدی. (1394 ب).  استاد آینه‌کاری. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه دوم. 13 اسفند.
    12. جلالیان، مهدی. (1395 ج).  استاد آینه‌کاری. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه سوم. 15 آذر.
    13. حسینی، سید محسن. (1393). «دارالسیاده، رواق». دایرۀالمعارف آستان قدس رضوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. 438-441.
    14. دیشیدی،‌ رضا. (1395). مدیر عامل پیشین سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع). مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. 21 مرداد.
    15. رنگ‌آمیز،‌ محمد علی. (1387).استاد معرق‌کاری و نقشه‌کشی آستان قدس رضوی. مصاحبه‌کننده: غلامرضا آذری خاکستر. مشهد: آرشیو مرکز اسناد آستان قدس رضوی. شماره نوار کاست 2850. شماره پرونده 66. تاریخ مصاحبه 6 تیر.
    16. سادات، حسین. (1395 الف). استاد آینه‌کاری آستان قدس رضوی. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه اول. 6 تیر.
    17. سادات، حسین. (1395 ب). استاد آینه‌کاری آستان قدس رضوی. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه دوم. 8 مرداد.
    18. سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. اسناد شماره 10/12893، 5/12920، 1/12885، 2/12923 تا 13/12923، 5/12924، 1/12925 تا 9/12925، 1/12927 تا 5/12927، 1/12950، 17/13166، 2/15228، 6/33397، 1/34888، 1/34902، 1/35381،  3/44858، 275/45155، 295/45155، 15/62373، 3/121051.
    19. سدیدالسلطنه مینابی بندرعباسی، محمد علی‌خان. (1362). سفرنامه سدیدالسلطنه (التدقیق فی سیر الطریق). تصحیح و تحشیه احمد اقتداری. تهران: انتشارات بهنشر.
      1. عطاردی، عزیزالله. (1371). تاریخ آستان قدس رضوی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انتشارات عطارد.
  2. فیض، عباس. (1324). بدر فروزان، قم: بنگاه چاپ.
    1. قاسم‌زاده، زهره و مهسا مرتضوی مهریزی. (1394). «بررسی نقوش و تکنیک‌های آینه‌کاری رواق روضه منوره». به کوشش مؤسسه آموزش عالی فردوس مشهد و علیرضا شیخی. در مجموعه مقالات همایش نقش خراسان در شکوفایی هنر اسلامی. مشهد: انتشارات پرتونگار توس. 35-44.
    2. کفیلی، حشمت. (1393). «آینه‌کاری حرم». دایرۀ‌المعارف آستان قدس رضوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. 72-73.
  3. کوزه‌گر، عباس. (1394). استاد آینه‌کاری. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. 26 دی.
  4. ملکی،‌ قاسم. (1395 الف). معمار و استاد آینه‌کاری آستان قدس رضوی. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه اول. 26 مرداد.
  5. ملکی،‌ قاسم. (1395 ب). معمار و استاد آینه‌کاری آستان قدس رضوی. مصاحبه‌کننده: میثم جلالی. جلسه دوم. 3 شهریور.
  6. مؤتمن، علی. (1348). راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی (ع). مشهد: آستان قدس.
  7. نعمتی، بهزاد و حسین رزاقی. (1391). هنر در حرم. مشهد: مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,560
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 975


نماد الکترونیک 

 

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب